Ομ! Η Γιόγκα του Διαλογισμού / Μπαγκαβάτ Γκίτα ~ Άτμαν Νιτυανάντα

Η Γιόγκα του Διαλογισμού 

Ανάλυση στην διδασκαλία της Μπαγκαβάτ Γκίτα

 

 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΟΡΩΝ

Για να κατανοήσετε καλύτερα το κείμενο θεωρώ σημαντικό να σας εξηγήσω πρώτα τις έννοιες κάποιων βασικών όρων  που τους θεωρώ κλειδιά για την κατανόηση του κειμένου

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Γιόγκα, διαλογισμός (dhyana-ντυάνα), Είναι, Άτμαν, Μπράμαν, Συνειδητότητα, ένωση με τον Θεό, προσήλωση του νου στην καρδιά*.

Γιόγκα είναι η ένωση με το Θεό (Μπράμαν, Συνειδητότητα, Πνεύμα)  αλλά ο όρος Γιόγκα χρησιμοποιείται με διαφορετικούς τρόπους,  για αυτό θεωρώ σημαντικό να το διευκρινίσω για την ορθή κατανόηση σχετικά με τον όρο ΓΙόγκα.

1. Γιόγκα είναι η ένωση με το Θεό και γιόγκι είναι αυτός που έχει πετύχει την ένωση με το Θεό. Η ένωση με τον Θεό λέγεται επίσης Φώτιση, Αυτοπραγμάτωση, Απελευθέρωση, Θέωση.

2. Όμως Γιόγκα αποκαλείται και η προσήλωση του νου μέσα μας, στην καρδιά μας, (στο κέντρο της ύπαρξης μας) με σκοπό να πετύχουμε την ένωση με το Θεό. Όταν δηλαδή κάποιος ασκείται είτε στον διαλογισμό, είτε στην αυτο-έρευνα (Βιτσάρα-Vichara), είτε σε οποιαδήποτε άλλη πρακτική που έχει σκοπό την προσήλωση του νου στην καρδιά για την επίτευξη της ένωσης με το Θεό αυτό καλείται επίσης γιόγκα. 

3. Γιόγκα  καλείται επίσης όλο το πρόγραμμα άσκησης που εξασκεί κάποιος καθημερινά για να πετύχει την ένωση με το Θεό.

4. Επίσης η λέξη Γιόγκα χρησιμοποιείται σε σχέση με τα διάφορα μονοπάτια που οδηγούν στην ένωση με τον Θεό. Τα κυριότερα μονοπάτια είναι: η Γκιάνα Γιόγκα (η γιόγκα της γνώσης), η Ράτζα Γιόγκα (το οκταπλό μονοπάτι, ή η γιόγκα του διαλογισμού), η Μπάκτι Γιόγκα, (η γιόγκα της λατρείας), η Κάρμα Γιόγκα (η γιόγκα της δράσης), η Χάθα Γιόγκα, και η Τάντρα Γιόγκα.

5. Στην δύση είναι πολύ γνωστές οι ασάνας (στάσεις του σώματος) που είναι μέρος της  χάθα γιόγκα. Οι ασάνας  είναι μια σειρά σωματικών  στάσεων και αποτελούν στην πραγματικότητα μόνο ένα μέρος της συνολικής καθημερινής άσκησης γιόγκα, το οποίο αν και είναι σημαντικό δεν είναι το σημαντικότερο. Το σημαντικότερο είναι ο διαλογισμός και το σαμάντι.
Οι ασάνας που είναι της μόδας στη δύση, και γίνονται στα γυμναστήρια ή κέντρα γιόγκα για καλή υγεία και ευεξία δεν είναι γιόγκα και καταχρηστικώς ονομάζονται γιόγκα. Κρατούν το όνομα γιόγκα ένεκα της προέλευσης τους από την παράδοση της γιόγκα και δεύτερον επειδή το όνομα γιόγκα 'πουλάει. Οι ασάνας της χάθα γιόγκα όταν χρησιμοποιούνται για καλή υγεία και ευεξία δεν είναι γιόγκα αλλά γυμναστικές ασκήσεις.

Το ίδιο ισχύει και με την πραναγυάμα (αναπνευστικές ασκήσεις για τον έλεγχο του πράνα) που είναι άλλο ένα μέρος της συνολικής άσκησης της γιόγκα. Οι ασκήσεις πραναγυάμα όταν χρησιμοποιούνται για καλή υγεία και ευεξία είναι απλά αναπνευστικές ασκήσεις και όχι ασκήσεις γιόγκα.

Ακόμη και ο διαλογισμός που είναι η πιο ουσιαστική άσκηση για την επίτευξη της Γιόγκα (ένωσης με το Θεό),  αν γίνεται για να αποκτήσουμε ηρεμία στο νου, νοητική δύναμη και οξύνοια και άλλες ικανότητες με σκοπό να τις χρησιμοποιήσουμε για κοσμικές επιδιώξεις και όχι να πετύχουμε την ένωση με το Θεό, δεν είναι άσκηση γιόγκα αλλά άσκηση αυτό-βελτίωσης. Δεν λέω πως αυτό είναι κακό, το αντίθετο μάλιστα είναι πολύ θετικό, αλλά παρά ταύτα δεν μπορεί να θεωρηθεί ως άσκηση γιόγκα, αφού δεν γίνεται με σκοπό την Ένωση με τον Θεό.

Ο σκοπός δηλαδή, αλλά και ο τρόπος που κάνουμε οποιαδήποτε πρακτική ή άσκηση το μετατρέπει σε άσκηση γιόγκα.

Υπό αυτή την έννοια οποιαδήποτε δράση μας, ακόμη και η πιο μηδαμινή, και χωρίς να έχει σχέση με οποιαδήποτε πνευματική άσκηση όταν αφιερώνεται στο Θεό και γίνεται με σκοπό να υπηρετήσουμε τον Θεό και να ενωθούμε με τον Θεό είναι γιόγκα.

Στο κείμενο που ακολουθεί η λέξη γιόγκα χρησιμοποιείται και μεταφράζεται με δύο έννοιες.

Μεταφράζεται ως η ένωση με τον Θεό που είναι η ακριβής έννοια του όρου, αλλά και με την έννοια της προσήλωσης του νου με σκοπό την επίτευξη της ένωσης με το Θεό. Αυτή η δεύτερη έννοια ταυτίζεται με την έννοια του διαλογισμού (dhyana) που είναι η βαθιά προσήλωση και απορρόφηση του νου στον Άτμαν, ( ο αληθινός ή θεϊκός μας Εαυτός).

Οπότε  εκεί όπου η λέξη γιόγκα χρησιμοποιείται με την πρωταρχική της έννοια την μεταφράζω "ως η ένωση με το Θεό".

Και εκεί όπου η λέξη γιόγκα χρησιμοποιείται ως η προσπάθεια να επιτευχθεί η γιόγκα, ως προσήλωση του νου στην καρδιά*(όχι την φυσική καρδιά, -δες παρακάτω) και σε κάποιες περιπτώσεις  ως προσήλωση στο Είναι. Αυτή η προσήλωση και απορρόφηση του νου στο κέντρο της ‘ύπαρξης μας, στο Είναι μας, είναι αυτό που στα αλήθεια είναι ο διαλογισμός (ντυάνα-dhyana, δες παρακάτω σχετικά με τον διαλογισμό).

Όμως το τι είναι διαλογισμός, τι είναι η καρδιά, ο αληθινός μας Εαυτός (Άτμαν ή Συνειδητότητα, πως γίνεται ο διαλογισμός ή η προσήλωση θέλει μεγάλη ανάλυση για να διασαφηνιστεί πλήρως. Εδώ το εξηγώ με λίγα λόγια για να καταλάβετε καλύτερα το κείμενο που θα διαβάσετε παρακάτω.

Κάτι αντίστοιχο ισχύει και με τον όρο Γιόγκι. Χρησιμοποιείται και αυτός με δύο τρόπους.

Α. Ο Γιόγκι με την πραγματική έννοια της λέξης αποκαλείται αυτός που πέτυχε την φώτιση και την ένωση του με τον Θεό. Η φώτιση αποκαλείται επίσης Αυτοπραγμάτωση ή Απελευθέρωση και ο Γιόγκι λέγεται Απελευθερωμένος, φωτισμένος, ή Αυτοπραγματωμένος.

Β. Γιόγκι αποκαλείται επίσης και αυτός που είναι πλήρως αφιερωμένος  στην πνευματική άσκηση για να πετύχει την ένωση με το Θεό (Γιόγκα). Δεν χαρακτηρίζεται βέβαια ως γιόγκι κάποιος που τώρα ξεκίνησε την προσπάθεια, αλλά κάποιος ο οποίος ασκείται πολλά χρόνια, και έχει πετύχει ένα μεγάλο βαθμό  αγνότητας, αταραξίας και απάρνησης για τα εγκόσμια και ένα νου που μπορεί να προσηλώνεται (διαλογίζεται) σταθερά στο Θεό.

ΑΤΜΑΝ, ΜΠΡΑΜΑΝ, ΕΙΝΑΙ, ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΤΗΤΑ

Σύμφωνα με τις παραδόσεις της ανατολής (Αντβαϊτα Βεδάντα) ο Άτμαν (το θεϊκό μας Είναι) είναι ένα και το αυτό με το Θεό ή Μπράμαν (Συμπαντικό Είναι), οπότε  η λέξη Άτμαν αντικαθίσταται κάποιες φορές με την λέξη Θεό ή Μπράμαν. Τον  Άτμαν όπως επίσης και το Θεο και το Μπράμαν τα αποκαλούμε  ως Είναι ή Συνειδητότητα. 

Η βασική διαφορά στη χρήση τνω όρων Ατμαν και Μπράμαν ή Θεός είναι ότι ο όρος Άτμαν χρησιμοποιείται όταν αναφερόμαστε Θεό ως έκφραση μέσα μας και Μπράμαν στο Θεό ως η συμπαντική αρχή. Πολλές φορές όμως δεν υπάρχει διαφορά στην χρήση τους.

Η  ΚΑΡΔΙΑ* ( με αστερίσκο) 

Σε όλες τις στροφές που αναφέρεται η λέξη καρδιά* με αστερίσκο εννοεί τα μύχια της ύπαρξης μας, στο βαθύτερο μέρος της Ύπαρξης μας. Εκεί στο κέντρο της ύπαρξης μας λάμπει το Είναι μας (ο αληθινός Εαυτός μας, ο Άτμαν,  η Ψυχή, ή η Συνειδητότητα), που είναι ταυτόσημο με το Θεό. Το βαθύτερο μας Είναι και ο Θεός είναι ένα. Ο Χριστός το είχε πει αυτό μέσα από την γνωστή φράση «Εγώ και ο πατέρας μου είμαστε Ένα». Όταν έλεγε είμαι ένα με τον Πατέρα, εννοούσε ότι το Είναι του, η Συνειδητότητα, είναι ένα με τον Πατέρα και όχι το σώμα του ή το εγώ.

 Η λέξη καρδιά χωρίς αστερίσκο εννοεί την συναισθηματική καρδιά. 

Σας υπενθυμίζω ότι όπου στο κείμενο η λέξη γιόγκα χρησιμοποιείται με την έννοια της προσπάθειας να επιτευχθεί η γιόγκα (δηλαδή η ένωση με το Θεό) την  μεταφράζω ως η προσήλωση του νου στην καρδιά* με αστερίσκο, και σημαίνει η προσήλωση και απορρόφηση του νου και της προσοχής στο κέντρο ή στα μύχια της ύπαρξης μας, εκεί όπου λάμπει σταθερά το φως της Συνειδητότητας που είναι η θεϊκή μας φύση . Αυτή η βαθιά προσήλωση του νου στην καρδιά* μας είναι αυτό που λέμε διαλογισμός.

Και όπου η λέξη γιόγκα χρησιμοποιείται με την έννοια της τελικής ένωσης με τον Θεό (φώτιση, απελευθέρωση, αυτοπραγμάτωση) την μεταφράζω ως ένωση με τα ο Θεό.

Ο ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ 

Ο διαλογισμός (meditation) στα σανσκριτικά λέγεται dhyana. Ο όρος διαλογισμός αν και είναι αδόκιμος και δεν εκφράζει αυτό που σημαίνει η λέξη dhyana παρά ταύτα καθιερώθηκε ως ορολογία στη δύση. Στην Μπαγαβάντ Γκίτα σε αυτό το κεφάλαιο αντί του όρου dhyana χρησιμοποιείται εναλλακτικά ο όρος γιόγκα που σημαίνει ή ένωση με τον Θεό μέσω της προσήλωσης του νου στην καρδιά* μας, όπου λάμπει το Είναι μας ο Άτμαν που είναι και το αυτό με το Θεό. Δηλαδή στην περίπτωση αυτή η λέξη γιόγκα σημαίνει διαλογισμός στην πραγματική του έννοια.

 Ο διαλογισμός (ντυάνα) όπως και η γιόγκα χρησιμοποιείται με δύο τρόπους. 

1. Διαλογισμός είναι η βαθιά απορρόφηση του νου στο Είναι μας τον Ατμαν. Στον διαλογισμό υπάρχει υπέρβαση του νου μέσω της βαθιάς προσήλωσης στην καρδιά*.

2. Διαλογισμός όμως λέγεται και η προσπάθεια να προσηλωθούμε πλήρως στο κέντρο της ύπαρξης μας μέσω συγκεκριμένης τεχνικής και να πετύχουμε την πραγματική κατάσταση του διαλογισμού που είναι η υπέρβαση του νου και η απορρόφηση του στο Είναι μας, το αιώνιο φως της Συνειδητότητας, αυτό που αποκαλούν στην χριστιανική παράδοση άχτιστο φως.

Διάβασε αναλυτικά για τον Διαλογισμό εδώ: Η συγκέντρωση και ο διαλογισμός

Πρόλογος

Η μετάφραση είναι ακριβής ως προς τις διδασκαλίες και το Πνεύμα που είναι γραμμένο το κείμενο αλλά έχω αλλάξει τους σανσκριτικούς όρους και διάφορες εκφράσεις με μια πιο ελεύθερη μετάφραση. Αυτή η μετάφραση που δεν  αλλάζει διόλου το νόημα του πρωτότυπου,  έγινε σκόπιμα έτσι ώστε να μπορεί να διαβαστεί από πνευματικούς αναζητητές οποιασδήποτε θρησκείας ή πνευματικής ατραπού, χωρίς προκαταλήψεις. 

Ο σκοπός της πνευματικής άσκησης, ανεξαρτήτως ποιά μορφή έχει, σε ποιά παράδοση πνευματική ή θρησκευτική ανήκει, είναι να προετοιμάσει το νου του  ασκούμενου να μπορεί να προσηλώνεται απρόσκοπτα και σταθερά στην καρδιά* του. Αυτό θα οδηγήσει τελικά στην βαθιά απορρόφηση του νου στο Είναι και θα επιφέρει την ολοκληρωτική διάλυση του εγώ του με όλες τις εκφράσεις του και την πλήρη ένωση με το Θεό. 

Η προσήλωση του νου στην καρδιά* και η ένωση με το Θεό ονομάζονται διαφορετικά στις διάφορες πνευματικές παραδόσεις και θρησκείες, αλλά αυτό δεν αλλάζει με κανένα τρόπο αυτό που συμβαίνει στην βαθιά προσήλωση στην καρδιά* ούτε το τελικό αποτέλεσμα που είναι η φώτιση. 

ΚΕΙΜΕΝΟ 

Μπαγκαβάντ Γκίτα Κεφ. 6, Στ. 1-32.

Ο ευλογημένος Κύριος είπε:

 1. Αυτός που εκτελεί τις αναγκαίες πράξεις και το καθήκον του χωρίς να προσβλέπει στους καρπούς των πράξεων* του, αυτός είναι ένας απαρνητής* και σταθερά προσηλωμένος στην ένωση του με το Θεό*, αλλά δεν είναι απαρνητής αυτός που απλά εγκατέλειψε τις τελετουργίες και τα μυστήρια αφιερωμένα στο Θεό και κάθε άλλη δράση.

ΣΧΟΛΙΟ:
χωρίς να προσβλέπει στους καρπούς των πράξεων* του: δεν είναι προσκολλημένος στα αποτέλεσμα των πράξεων του. Αφιερώνει τις πράξεις του στο Θεό, χωρίς να προσβλέπει σε ανταλλάγματα, ούτε προσδοκεί τίποτα από αυτά. Έτσι ο νους του παραμένει ήρεμος και εστιασμένος στο Θεό. 

σταθερά προσηλωμένος στην ένωση του με το Θεό*: είναι η μετάφραση που δίνεται στη λέξη Ένας  γιόγκι. Ως Γιόγκι θεωρείται σε αυτή την στροφή αυτός που μπορεί να είναι σταθερά προσηλωμένος στην καρδιά* σε ένωση με το Θεό και όχι ο φωτισμένος Γιόγκι, αυτός που πέτυχε δηλαδή την τέλεια ένωση με το Θεό και δεν χρειάζεται άλλο άσκηση.

Απαρνητής*: η λέξη στο κείμενο είναι Σανυάσιν.  Σανυάσιν είναι κάτι παρόμοιο με το μοναχό στον χριστιανισμό. Σανυάσιν στην ινδουιστική παράδοση είναι αυτός που εγκατέλειψε τα εγκόσμια με σκοπό να αφιερωθεί στο Θεό. Ο σανυάσιν εγκαταλείπει την οικογένεια του την δουλειά του και ζει από την ελεημοσύνη. Εγκαταλείπει επίσης και όλες τις τελετουργίες και τις θρησκευτικές υποχρεώσεις που περιγράφονται στις βέδες και αφιερώνεται στην προσήλωση στο Θεό για να πετύχει την ένωση μαζί του (Γιόγκα). Επίσης φοράει ένα μακρύ φόρεμα (σαν το ράσο) χρώματος πορτοκαλί ή ώχρας.

Όμως στην Μπαγκαβάντ Γκίτα γίνεται ξεκάθαρο ότι πραγματικός απαρνητής (σανυάσιν) δεν είναι αυτός που φόρεσε την ώχρα και απαρνήθηκε εξωτερικά την κοσμική ζωή, την εργασία και τα καθήκοντα του, αλλά αυτός που κατόρθωσε να απαρνηθεί τα εγκόσμια εσωτερικά, στο νου και την καρδιά του. Αυτός ο οποίος εγκατέλειψε μόνο εξωτερικά τις πράξεις και αντικείμενα των αισθήσεων, αλλά σκέπτεται τα εγκόσμια δεν είναι ένας αληθινός απαρνητής (σανυάσιν). Αντίθετα αυτός που αν και δεν εγκατέλειψε τα εγκόσμια εξωτερικά, αφιερώνει κάθε πράξη του στο Θεό, που έχει εγκαταλείψει τις επιθυμίες για προσωπικά οφέλη, που δεν έχει προσκόλληση στις δράσεις και τα αποτελέσματά τους, που ο νους του παραμένει σε αταραξία και ειρήνη και στο ευχάριστο και στο δυσάρεστο και στην χαρά και στη λύπη  αυτός είναι ένας πραγματικός απαρνητής (σανυάσιν) και ένας σε ένωση με το Θεό (Γιόγκι).

ΓΕΝΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ. Χωρίς να είμαστε ικανοί να ελέγξουμε το νου μας και να τον έχουμε σταθερά προσηλωμένο στην καρδιά* και να θυμόμαστε συνεχώς το Θεό, δεν έχει νόημα να εγκαταλείψουμε μόνο εξωτερικά τις δράσεις διότι ο νους μας θα σκέπτεται αυτές καθώς και τα αντικείμενα των αισθήσεων. 

Οι τελετουργίες και όλες οι πνευματικές ασκήσεις εξαγνίζουν το νου και τον προετοιμάζουν ώστε να μπορεί να παραμένει συγκεντρωμένος και να προσηλώνεται σταθερά στο Θεό. Αν δεν γίνει ο νους αγνός και ικανός να παραμένει σταθερά προσηλωμένος στην καρδιά*, η εγκατάλειψη των ασκήσεων, των δράσεων και καθηκόντων με σκοπό να διαλογιζόμαστε και να προσηλωθούμε στο Θεό είναι λάθος. Και αυτό γιατί καθώς ο νους δεν είναι αγνός, ούτε σταθερός στην συγκέντρωση αντί να προσηλώνεται στο Θεό θα σκέπτεται συνέχεια τα αντικείμενα των αισθήσεων. Έτσι ούτε την ένωση πετυχαίνουμε, ούτε τον εξαγνισμό του νου αφού εγκαταλείψαμε τις πειθαρχίες και τις εξαγνιστικές ασκήσεις.  Απλά χάνουμε το χρόνο μας νομίζοντας πιθανώς ότι είμαστε και προχωρημένοι στο διαλογισμό και στο δρόμο. 

Το μήνυμα της Γκίτα είναι ότι αυτό που μετράει είναι η εσωτερική κατάσταση, η αγνότητα του νου και η ικανότητα του να παραμένει προσηλωμένος στο Θεό σε όλες τις συνθήκες και όχι οι εξωτερική κατάσταση. Είναι αυτό που λέμε στην Ελλάδα "τα ράσα δεν κάνουν τον παπά".

2. Η απάρνηση των καρπών των πράξεων είναι προσήλωση και ένωση με το Θεό. Κανένας δεν μπορεί πραγματικά να προσηλωθεί πλήρως στον Θεό και να είναι σε ένωση μαζί Του, αν δεν απαρνηθεί τις σκέψεις και τις φαντασίες για τα εγκόσμια.

3. Για έναν σοφό* (προχωρημένο πνευματικό ασκούμενο), που θέλει να πετύχει την ένωση με το Θεό (γιόγκα) τα ανιδιοτελή έργα* είναι το μέσο για να το πετύχει. Αυτός όμως που έχει άμεση εμπειρία του Θεού, η εγκατάλειψη των έργων, η ηρεμία και η συνεχής προσευχή είναι το μέσο για να πετύχει την ολοκληρωτική ένωση μαζί Του.

ΣΧΟΛΙΟ.  
 Σοφό*: αυτός που αναζητεί ειλικρινά την ένωση με το Θεό και έχει ως σκοπό της ζωής του την ένωση με το Θεό. Αποκαλείται σοφός γιατί αν και δεν έχει φτάσει στην πραγματική σοφία που είναι η ένωση με το Θεό, έχει κατανοήσει ότι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή είναι η επίτευξη της φώτισης και της ένωση με το Θεό. 

τα ανιδιοτελή έργα* : τα έργα με τα αφιερωμένα στο Θεό και η απάρνηση των καρπών τους, εξαγνίζουν το νου του ασκούμενου και τον προετοιμάζουν ώστε να γίνει ικανός να προσηλώνεται σταθερά στο Θεό (να διαλογίζεται). Αυτό το ονομάζουν Κάρμα γιόγκα και είναι ένα από τα κύρια μονοπάτια για την επίτευξη της ένωσης με το Θεό. Βέβαια ο εξαγνισμός του νου μέσω των έργων χρειάζεται και αφοσίωση του νου στον Θεό, και αυτό γίνεται με την προσευχή την επανάληψη του ονόματος του Θεού και την συνεχή ενθύμηση του Θεού και με το να βλέπουμε τον Θεό σε κάθε πρόσωπο.  

Η άσκηση της σύνθεσης: Στην πράξη ένας  συνδυασμός από ανιδιοτελή έργα και υπηρεσία προς την ανθρωπότητα, με απάρνηση των καρπών των δράσεων, με προσευχή, λατρεία, τζάπα νάμα (επανάληψη του ονόματος του Θεού), κίρταν (τραγούδισμα των μάντρα), μελέτης πνευματικών βιβλίων και διαλογισμό, είναι το καλύτερο για να προχωρήσουμε γρήγορα στο δρόμο. Στην αρχή ο διαλογισμός είναι μικρής διάρκειας και έχει μικρή συμμετοχή στο πρόγραμμα της άσκησης. Καθώς εξαγνίζεται ο νους και γίνεται διαυγής, συγκεντρωμένος, σταθερός και προσηλώνεται με ευκολία στην κάρδια* τότε ο διαλογισμός γίνεται το κύριο μέρος της προγράμματος μέχρι να επιτευχτεί η φώτιση και η ένωση με το Θεό.

 Διάβασε αναλυτικά για την  επανάληψη του ονόματος του Θεού

 Διάβασε αναλυτικά για την  μελέτη πνευματικών βιβλίων

 Διάβασε αναλυτικά για την  Η δύναμη της προσευχής

4. Όταν ένας άνθρωπος δεν είναι προσκολλημένος στα αντικείμενα των αισθήσεων* ούτε είναι προσκολλημένος στις δράσεις*, έχοντας απαρνηθεί όλες τις σκέψεις, τις φαντασίες και τις προσδοκίες, (για τα αντικείμενα των αισθήσεων) τότε αυτός έχει πετύχει την προσήλωση και την ένωση με τον Θεό.

ΣΧΟΛΙΟ. Δεν είναι προσκολλημένος στα αντικείμενα των αισθήσεων*: έχει αναπτύξει την αρετή της απάθειας. Δεν επιθυμεί και δεν ενδιαφέρεται για απολαύσεις, ανέσεις και αποκτήματα. 

ούτε είναι προσκολλημένος στις δράσεις*: Δεν επιθυμεί να κάνει δράσεις για να κερδίσει κάποιο προσωπικό όφελος ή ανταλλάγματα, όπως για παράδειγμα δόξα, θέσεις, τιμές, αποκτήματα κ.λπ. Ούτε ταράζεται αν δεν έχουν στεφτεί με επιτυχία οι δράσεις του.

5. 6. Ας ανυψώσει ο άνθρωπος το Νου* του, με την βοήθεια του εξαγνισμένου από την προσευχή και την συνεχή πνευματική άσκηση Νου, κι ας μην αφήσει τον Νου να πέσει χαμηλά, γιατί μόνο ο Νους είναι ο φίλος* του και μόνο ο Νους είναι ο εχθρός του*./* Ο Νους είναι φίλος εκείνου που κατέκτησε τον Νου του, αλλά για εκείνον που δεν υπέταξε τον Νου του, ο Νους παραμένει σαν εχθρός  προς αυτόν.

ΣΧΟΛΙΟ. /*: όπου είναι δύο στροφές μαζί, η επόμενη στροφή αρχίζει εκεί που είναι η πλάγια γραμμή  / 

το Νου του*: Ο Νους με κεφαλαίο περιλαμβάνει και τον εξωτερικό αισθητηριακό νου και την εσωτερική διάνοια. 

μόνο ο Νους είναι ο εχθρός του*:  Όταν ο νους είναι ανεξέλεγκτος και γεμάτος πάθη τότε είναι ο μεγαλύτερος μας εχθρός.

Ο μη-αγνός, ανεξέλεγκτος νους θολώνει την διάνοια και την παρασέρνει μαζί του προς την εξωτερική πραγματικότητα. Ένας νους μη-αγνός, γεμάτος πάθη και μια διάνοια θολωμένη (χωρίς διάκριση, απόσπαση, επαγρύπνηση ή νήψη και απάθεια) είναι εχθροί μας διότι μας οδηγούν στην δυστυχία, δεν μας επιτρέπουν να βιώσουμε την ειρήνη και την μακαριότητα του Θεού και μας βάζουν συνεχώς εμπόδια και δυσκολίες  στον πνευματικό μας δρόμο.  

γιατί μόνο ο Νους είναι ο φίλος*: Αντίθετα όταν ο νους εξαγνιστεί τότε και η διάνοια αναπτύσσει τις αρετές της διάκρισης, της νήψης, της απάθειας και γίνεται ο καλύτερος φίλος και συνεργός μας για την επίτευξη της φώτισης.  

Η αδιατάραχτη βαθιά προσήλωση στην καρδιά δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο από ένα εξαγνισμένο από επιθυμίες και πάθη νου που αναζητά ολόκαρδα και ολόψυχα την ένωση του με τον Θεό.

Χωρίς την σταθερή βαθιά προσήλωση στην καρδιά δεν μπορεί να επιτευχθεί η φώτιση ή η Θέωση.

7. Δεν χάνει την αταραξία και την ειρήνη* του, ούτε στο κρύο ούτε  στη ζέστη, ούτε  στο  ευχάριστο ούτε στο δυσάρεστο*, ούτε στην τιμή ούτε στην ατίμωση, αυτός που παραμένει προσηλωμένος στην καρδιά* όπου κατοικεί ο Θεός, έχοντας κυριαρχήσει και γαληνέψει το Νου του (μέσω της συνεχούς άσκησης).

ΣΧΟΛΙΟ. Δεν χάνει την αταραξία και  την ειρήνη στο  ευχάριστο ούτε στο δυσάρεστο*: Ο νους και η καρδιά του έχουν πετύχει την αταραξία εξ αιτίας της απάθειας, η οποία με τη σειρά της επιτεύχθηκε από την συνεχή άσκηση, την διάκριση και την προσήλωση του νου στην καρδιά*. Όταν ο νους εξαγνιστεί από τον εγωισμό, την υπερηφάνεια, την επιθυμία, την αρέσκεια και την απαρέσκεια, τον θυμό, τον φόβο, κ.λπ. μέσω της συνεχούς άσκησης, της επανάληψης του ονόματος του Θεού, κ.λπ., και παραμένει σταθερά προσηλωμένος στην καρδιά*, οι εξωτερικές καταστάσεις, είτε είναι ευχάριστες, είτε είναι δυσάρεστες δεν το βγάζουν από την αταραξία και την ειρήνη που βιώνει μέσα στην καρδιά και το νου του.

8.  Ο αφοσιωμένος*, που είναι ικανοποιημένος με την γνώση και την άμεση εμπειρία του Θεού, που έχει υποτάξει τις αισθήσεις του, και βλέπει το ίδιο*, ένα σβώλο από χώμα, μια πέτρα και ένα κομμάτι χρυσάφι είναι σταθερός στην σοφία (στην επίγνωση του Θεού).

ΣΧΟΛΙΟ. Ο αφοσιωμένος*: Η λέξη αφοσιωμένος αντικαθιστά την λέξη γιόγκι. Εδώ όμως δεν εννοείται ο γιόγκι με την έννοια αυτού που έφτασε στην φώτιση και την ένωση με το Θεό, αλλά ο προχωρημένος ασκούμενος. Αυτός που έχει εξαγνίσει το νου  πολύ, και έχει πετύχει την απάθεια για τα εξωτερικά αντικείμενα, έχει ήδη εμπειρία του Θεού αλλά δεν έχει εδραιωθει σε Αυτόν. Δεν έχει εδραιωθεί διότι δεν έχει διαλυθεί πλήρως το εγώ και ο νους του και έτσι πρέπει να συνεχίσει να ασκείται προσεκτικά για να μην πέφτει από την γιόγκα (την ένωση με το Θεό μέσω της συνεχούς προσήλωσης) μέχρι να διαλυθεί κάθε προσκόλληση και επιθυμία για τα εγκόσμια καθώς και κάθε αίσθηση ξεχωριστότητας του από το Θεό και να συγχωνευτεί πλήρως σε Αυτόν. 

Τι μεγάλη χαρά και γιορτή την ημέρα που ο πιστός γίνεται ένα με το Θεό. Ω φως όλων των φώτων, ω καρδιά της καρδιάς μου, ω χαρά της χαράς μου, τίποτα δεν μας χωρίζει πια! Η  αγάπη σου και η αγάπη μου είναι ένα, το φως μου και το φως σου είναι ένα, η ειρήνη σου και η ειρήνη μου είναι ένα, αιώνια ευδαιμονία, μακαριότητα και ελευθερία χωρίς όρια. 

Που βλέπει το ίδιο*: που δεν έλκεται ο νους του από τα αντικείμενα που έχουν αξία για τους κοσμικούς ανθρώπους, ούτε απωθείται από αυτά που θεωρούνται χωρίς καμία αξία. Ο νους του παραμένει ατάραχος, απαθής και σε συνεχή ειρήνη ανεξάρτητα από τα αντικείμενα που εμφανίζονται στην αντίληψη του μέσω των αισθήσεων.

9. Αυτός που βλέπει το ίδιο*, καλόκαρδους, φίλους, εχθρούς, αδιάφορους, αμερόληπτους, μισητούς, συγγενείς, ενάρετους και αμαρτωλούς αυτός υπερέχει όλων.

ΣΧΟΛΙΟ. Που βλέπει το ίδιο*: όπως και ο Θεός δεν ξεχωρίζει κανέναν. Τους αποδέχεται όλους όπως είναι, με αγάπη, χωρίς να τους κρίνει.

10. Ο αφοσιωμένος*, ας ασκείται σταθερά, να διατηρεί το Νου του συνεχώς προσηλωμένο στην καρδιά, μένοντας μόνος του, με το νου και το σώμα υποταγμένα και ελεύθερος από επιθυμίες και απληστία για αποκτήματα.

11.12. Φτιάχνοντας σε ένα καθαρό μέρος ένα κάθισμα* ούτε πολύ ψηλά ούτε πολύ χαμηλά, σταθερό, στο οποίο θα προσεύχεται μόνο αυτός,/ εκεί, καθισμένος στο κάθισμα, με το Νου του συγκεντρωμένο, έχοντας δαμάσει τις λειτουργίες του νου και των αισθήσεων, ας προσηλώνεται βαθιά στην καρδιά* για να εξαγνίσει το Νου του.

ΣΧΟΛΙΟ. στη στροφή αυτή δίνονται επίσης οι παρακάτω οδηγίες:, φτιαγμένη από ένα ύφασμα, δέρμα ελαφιού, από χόρτο Κούσα, το ένα επάνω στο άλλο*: Οι οδηγίες αυτές αναφέρονται σε μια εποχή που δεν υπήρχαν οι σημερινές ευκολίες. Για να προστατευτεί ο διαλογιζόμενος από την υγρασία του εδάφους και για να είναι κάπως άνετο το κάθισμα, ώστε να μην του αποσπά το σώμα την προσοχή, δόθηκαν αυτές οι οδηγίες. Επιπλέον το χόρτο κούσα θεωρείται ιερό και χρησιμοποιούταν σε διάφορες τελετές και το δέρμα του ζώου με το μαλλί βοηθάει την συσσώρευση ενέργειας στο σώμα. Σήμερα δεν χρειαζόμαστε κάτι από αυτά. Αυτό που χρειάζεται είναι να βρει κάποιος μια στάση ώστε να μπορεί να παραμένει ακίνητος για μεγάλο διάστημα χωρίς να τον ενοχλεί το σώμα.

13. 14. Κρατώντας το σώμα του σταθερό*, το κεφάλι και τον αυχένα του όρθια και τελείως ακίνητα, ατενίζοντας στην άκρη της μύτης του, χωρίς να κοιτά τριγύρω,/ με γαλήνιο νου, άφοβος, σταθερός στον όρκο του για αγαμία και σεξουαλική αγνότητα, με τον νου υπό έλεγχο και την σκέψη του σε Εμένα*, ας κάθεται, έχοντας Εμένα, σαν ύψιστο στόχο του.

ΣΧΟΛΙΟ.

το σώμα του σταθερό*: για να μπορεί κάποιος να προσηλωθεί βαθιά στην καρδιά* του θα πρέπει να μην τον αποσπά το σώμα. Για αυτό θα πρέπει να εκπαιδεύσουμε το σώμα σε μια στάση που να μας επιτρέπει να καθόμαστε για ώρες ακίνητοι χωρίς να μας δημιουργεί προβλήματα. Η ευθύτητα της σπονδυλικής στήλης είναι σημαντική και απαραίτητη γιατί διευκολύνει την ροή του πράνα στα κανάλια της σπονδυλικής στήλης.  

σε Εμένα*: δηλαδή τον Θεό. Ο ασκούμενος μπορεί να συγκεντρωθεί σε κάποια άποψη του Θεού (Σιβα, Βίσνου, Ναραγιάνα κ.λπ.), είτε στην χωρίς μορφή άποψη του, είτε στην μορφή κάποιας ενσάρκωσης του, όπως για παράδειγμα τον Ιησού Χριστό, τον Κρίσνα ή οποιαδήποτε άλλη ενσάρκωση του Θεού νοιώθει στην καρδιά του. Ακόμη και στον διαλογισμό με μορφή, όταν φτάσουμε σε βαθιά συγκέντρωση εγκαταλείπουμε  στο τέλος την μορφή και βυθιζόμαστε στην απόλυτη σιωπή του Είναι μας.

15. Ο αφοσιωμένος*, έτσι κρατώντας πάντοτε το νου σταθερά προσηλωμένο σε Εμένα, με το νου υπό έλεγχο, πετυχαίνει τη ειρήνη και την μακαριότητα που βρίσκονται σε Εμένα και ελευθερώνεται από την υλική πραγματικότητα.

16. 17. Στ’ αλήθεια, η ένωση με το Θεό δεν είναι δυνατή για αυτόν που τρώει πολύ, ούτε για αυτόν που δεν τρώει καθόλου. Ούτε για αυτόν που κοιμάται πάρα πολύ, ούτε για αυτόν που μένει συνεχώς ξάγρυπνος. / Η ένωση με το Θεό διαλύει κάθε πόνο και δυστυχία, σε αυτόν που είναι πάντοτε μετρημένος* στην τροφή και την αναψυχή, που είναι μετρημένος στην εκτέλεση δράσεων (έργων), που είναι μετρημένος στον ύπνο και την αγρυπνία.

ΣΧΟΛΙΟ.  πάντοτε μετρημένος*: εδώ βλέπουμε ότι το μέτρο όπως και στους αρχαίους έλληνες σοφούς έχει μεγάλη σημασία στην αυτοκυριαρχία, στην επίτευξη της αταραξίας και της προσήλωσης του νου στο Θεό.

 Απλά να διευκρινίσω ότι όταν λέει μέτρο δεν αναφέρεται σε διασκεδάσεις και  γλέντια με ξενύχτια,  στα ποτά, και άλλα παρόμοια, αλλά σε αυτά που είναι απαραίτητα για την διατήρηση της ζωής και την καλή υγεία. Η δε αναψυχή αναφέρεται σε σαττβικούς τρόπους να χαλαρώσει κάποιος το νου του, χωρίς πάλι βέβαια να φτάνει στην υπερβολή. Για παράδειγμα χορός, περίπατος στη φύση, κάποιο σπόρ, καλή μουσική κ.λπ. 

19. Όπως το λυχνάρι που είναι σε απάνεμο μέρος δεν τρεμοσβήνει, το ίδιο αμετακίνητος στην ένωση με το Θεό παραμένει και εκείνος που έχει το νου του υπό πλήρη έλεγχο, και είναι βαθιά απορροφημένος στην καρδιά*, στο βαθύτερο του Είναι.

20. 21. 22. 23.  Όταν κάποιου ο νους ο δαμασμένος από την συνεχή προσήλωση του στην καρδιά* γαληνεύει, και όταν ‘θωρώντας’* το Θεό μέσα στην καρδιά* του, με τον εξαγνισμένο από την συνεχή προσήλωση στην καρδιά* νου, αυτός ευφραίνεται μέσα στην καρδιά* του τον Θεό, / όταν νοιώθει την άπειρη μακαριότητα (ευδαιμονία), η οποία υπερβαίνει τις αισθήσεις,  και την οποία μόνο μια αγνή διάνοια μπορεί να αντιληφθεί, και που σ΄ αυτή σαν εδραιωθεί ποτέ δεν φεύγει από την Πραγματικότητα, / που σαν την  αποκτήσει (την μακαριότητα), κανένα άλλο απόκτημα δεν θεωρεί ανώτερο από αυτή,  που σαν εδραιωθεί σε αυτή, ούτε μεγάλη δυστυχία τον μετακινεί από αυτή*,/  ας γίνει γνωστό, ότι η αποκοπή από την επαφή με τον πόνο, λέγεται ένωση με τον Θεό*.  Αυτή η προσήλωση στον Θεό πρέπει να ασκείται με αποφασιστικότητα και χωρίς αποθάρρυνση του νου.

ΣΧΟΛΙΟ. ούτε κάποια μεγάλη δυστυχία τον μετακινεί από αυτή*: Ο νους του παραμένει σταθερά προσηλωμένος μέσα του και βιώνει την μακαριότητα του Θεού ότι και αν του συμβαίνει εξωτερικά. Ο νους δεν χάνει αυτή την κατάσταση ακόμα και αν εξωτερικά του τυχαίνουν δυστυχίες. 

ένωση με τον Θεό*:   Η ένωση με το Θεό στην ινδουστική ορολογία λέγεται γιόγκα. Γιόγκα λέγεται και η άσκηση που κάνει κανείς για φτάσει στην ένωση με το Θεό. Γιόγκα δεν είναι ορισμένες στάσεις του σώματος όπως λανθασμένα νομίζουν πολλοί. Οι στάσεις του σώματος αν και ονομάζονται χάθα γιόγκα, απλά βοηθούν τον ασκούμενο, να έχει καλή υγεία, να έχει ένα σώμα ελαστικό για να μπορεί να κάθεται άνετα πολλές ώρες σε βαθιά προσήλωση στην καρδιά* επαναλαμβάνοντας το όνομα του Θεού ή βυθιζόμενος όλο κι βαθύτερα στην καρδιά* του μέχρι να αποκτήσει θέαση (επίγνωση και βίωση) του Θεού, που είναι το άχτιστο φως της Συνειδητότητας.

24. 25. Εγκαταλείποντας χωρίς καμία εξαίρεση όλες τις επιθυμίες* που γεννιούνται από τις σκέψεις και τη φαντασία, και συγκρατώντας όλες τις αισθήσεις με το νου, από όλες τις μεριές,/ με τη διάνοια σταθερά κρατημένη ας φθάσει σιγά-σιγά στην ηρεμία. Έχοντας προσηλώσει το νου σταθερά στην καρδιά*, ας μην σκέφτεται τίποτε άλλο.

ΣΧΟΛΙΟ: όλες τις επιθυμίες*: Ο νους είναι τόσο διπλωμάτης που κρατά κάποιες συγκεκριμένες επιθυμίες για κρυφή ικανοποίηση. Επομένως πρέπει κάποιος να εγκαταλείψει όλες τις επιθυμίες χωρίς καμία εξαίρεση. Αλλιώς αυτές οι επιθυμίες θα επανέρχονται στην επιφάνεια του Νου κάθε τόσο και θα τον αποσπούν από την προσήλωση του στην καρδιά.

26. Κάθε φορά που από οποιοδήποτε αιτία (αντικείμενο), ο ανήσυχος, ασταθής νους ξεφύγει από τη προσήλωση στο Είναι του μέσα στην καρδιά* του, θα πρέπει να τον αναχαιτίσει* και να τον προσηλώσει ξανά στο Είναι μόνο.

ΣΧΟΛΙΟ. να τον αναχαιτίσει*: Για όσο το εγώ υπάρχει ζωντανό μέσα μας, ο νους ξανά και ξανά θα αποσπάται από την δύναμη της επιθυμίας για τα αντικείμενα των αισθήσεων. Σε αυτό δεν υπάρχει άλλο φάρμακο από το να επαναφέρουμε το νου και την προσοχή μέσα μας στο κέντρο της ύπαρξης μας, στο Είναι μας ,τον Άτμαν, στο φως της σιωπής. Εκεί ο νους δεν μπορεί να προβάλει σκέψεις και φαντασίες, αλλά βρίσκει ευκαιρία όταν χαλαρώνουμε την προσπάθεια συγκέντρωσης να μας κλέψει την προσοχή και να σκέπτεται τα αντικείμενα με σκοπό να μας  παρακινήσει να ικανοποιήσουμε την επιθυμίες του. 

27. Αληθινά, υπέρτατη μακαριότητα (ευδαιμονία) έρχεται στον αφοσιωμένο*, που ο νους του είναι απόλυτα γαλήνιος, που τα πάθη του είναι γαληνεμένα, που είναι ελεύθερος από αμαρτίες, που Θεός έχει γίνει (που έχει γίνει ένα με το Θεό).

28. Ο αφοσιωμένος*, μένοντας σε ένωση με το Θεό μέσω της συνεχούς προσήλωσης σε Αυτόν μέσα στην καρδιά* του, ελεύθερος από αμαρτίες, με ευκολία απολαμβάνει την μακαριότητα (ευδαιμονία) της επαφής με το Θεό.

29. Με το νου του ενωμένο μέσα στην καρδιά* του με το Θεό, βλέπει το ίδιο σε όλα, βλέπει τον Εαυτό του (τον ενωμένο με το Θεό)  να κατοικεί σε όλα τα όντα* και όλα τα όντα στον Εαυτό του  τον ενωμένο με το Θεό).

ΣΧΟΛΙΟ. αυτός βλέπει το Θεό (Είναι) να κατοικεί σε όλα τα όντα*: Αντιλαμβάνεται με το ‘μάτι΄ της σοφίας ότι ο Εαυτός του, το βαθύτερο Είναι του  και ο Θεός είναι ένα και το αυτό και επίσης όλα όσα υπάρχουν, όλος ο κόσμος, είναι ο Εαυτός του, ότι ο Εαυτός του  κατοικεί σε όλα τα όντα.

30. Αυτός που παντού Εμένα (τον Κύριο και Θεό του σύμπαντος) βλέπει και βλέπει τα πάντα μέσα σε Εμένα, αυτός δεν ζει χωρισμένος* από Εμένα ούτε εγώ χωρισμένος από αυτόν. 

ΣΧΟΛΙΟ
ο αφοσιωμένος*, αυτός δεν ζει χωρισμένος* από Εμένα: Ο αφοσιωμένος που βλέπει τον Θεό παντού και σε όλα και ότι όλα είναι μέσα στον Θεό, ζει συνεχώς σε ένωση με τον Θεό και ο Θεός σε ένωση μαζί του, τα δύο είναι Ένα.

Σε αυτή την στροφή βλέπουμε ότι αντικαθιστά το Εαυτός, το Είναι μας,  με το Εμένα δηλαδή τον Κύριο και Θεό του σύμπαντος, ακριβώς για να δείξει την ταυτότητα τους βαθύτερου Είναι μας με το συμπαντικό Θεό.

31.  Αυτός που εδραιωμένος στην ενότητα*, λατρεύει* Εμένα (τον Κύριο και Θεό του σύμπαντος), που κατοικώ σε όλα τα όντα, αυτός ο αφοσιωμένος* όπως και να ζει*, κατοικεί* σε Εμένα.

ΣΧΟΛΙΟ. εδραιωμένος στην ενότητα*: που βλέπει σταθερά, ότι όλα είναι Ένα,  ότι όλα είναι ο Θεός, και ότι αυτός είναι ένα με το Θεό.  

Λατρεύει Εμένα*: είναι με σταθερή την διάνοια  προσηλωμένος στην καρδιά* σε ένωση με Εμένα.

όπως και να ζει*: είτε ζει σε απομόνωση σαν ασκητής, είτε ζει μέσα στον κόσμο υπηρετώντας τον Θεό με το να βοηθά τους ανθρώπους. 

κατοικεί* σε Εμένα: αυτός ο αφοσιωμένος* είτε ζει σε απομόνωση είτε στον κόσμο ποτέ δεν χάνει την θέαση του Θεού, ζει δηλαδή συνεχώς εν Θεώ. Βιώνει συνεχώς την παρουσία του Θεού μέσα του, και είναι ελεύθερος από τις δυστυχίες του κόσμου.

32. Αυτός που τους βλέπει όλους σαν τον ίδιο του τον Εαυτό*, και βλέπει τις χαρές και τις λύπες των άλλων σαν δικές του, αυτός ο αφοσιωμένος*  θεωρείται ο πιο ύψιστος από όλους.

ΣΧΟΛΙΟ. Σαν τον ίδιο του τον Εαυτό*: Αυτός που ζει σε πλήρη ενότητα και αγάπη με όλα, που δεν βλέπει τίποτα ξεχωριστό από τον Εαυτό του (από  το Είναι του, που είναι Ένα με τον Θεό) και βιώνει τις χαρές και τις λύπες των άλλων σαν δικές του. Η τέλεια ενότητα με τον Θεό και τον κόσμο όλο, είναι η ύψιστη κατάσταση που μπορεί να πετύχει ο άνθρωπος.  

Αυτός είναι και ο σκοπός που γεννηθήκαμε σε ένα ανθρώπινο σώμα. Να ολοκληρωθούμε δηλαδή ως άνθρωποι και τελικά να πετύχουμε την Θέωση, μέσα από ένα συνετό τρόπο ζωής και συστηματική άσκηση. 

Απόσπασμα από την Μπαγκαβάντ Γκίτα, ΚΕΦΑΛΑΙΟ VΙ  6, Στροφές 1 εως 32. 

Μετάφραση, επιμέλεια και σχόλια του Ατμαν Νιτυανάντα. Χρησιμοποιήθηκαν δύο βιβλία στα Αγγλικά και ένα ελληνικό.  

Βιβλιογραφία. 

The Bhagavad Gita of Swami Sivananda – Publication of divine life society. Rishikesh India 

Srimad Bhagavad Gita  - Publication of Gota Press,Gorakhpur, India 

Μπαγκαβάτ Γκίτα (Το τραγούδι του Κρίσνα) του Θεόδωρου Παντουβά – εκδόσεις ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ