Σάττβα-Ράτζας-Τάμας
(Sattva-Rajas-Tamas)
Οι τρεις ποιότητες ή γκούνας (Σάττβα-Ράτζας-Τάμας) είναι
οι πιο λεπτοφυείς ποιότητες της φύσης οι οποίες βρίσκονται στην βάση της ύλης,
της ενέργειας, της ζωής και του νου. Όλα όσα υπάρχουν στο σύμπαν αποτελούνται
από διάφορους συνδυασμούς των τριών γκούνας. Οι τρεις γκούνας ή ποιότητες είναι
οι δυνάμεις που δημιουργούν όλη αυτήν την άπειρη ποικιλομορφία της ζωής.
Αφού και ο εξωτερικός κόσμος
και ο εσωτερικός κόσμος του νου έχουν σαν θεμελιώδη δομικά υλικά τις τρεις
γκούνας (είναι φτιαγμένα από τις τρεις γκούνας), μπορούμε να δούμε πως
λειτουργούν οι τρεις γκούνας και στον εξωτερικό κόσμο και στον νου.
Στον εξωτερικό κόσμο όταν
κυριαρχεί
· Η
σάττβα ποιότητα: υπάρχει ισορροπία, αρμονία, ηρεμία
· Η
Ράτζας ποιότητα: υπάρχει κίνηση, δράση, δυναμισμός,
· Η
Τάμας ποιότητα: υπάρχει αδράνεια, ακινησία, στασιμότητα
Στον εσωτερικό κόσμο του νου
οι τρεις γκούνας βιώνονται ως εξής:
Η σάττβα βιώνεται ως αγνότητα, συμπόνια, ανεκτικότητα, σοφία, γνώση,
διάκριση, κατανόηση, υπομονή, καλοσύνη, γενναιοδωρία, γαλήνη, ειρήνη, ευθυμία,
χαρά, ευτυχία,
Η Ράτζας βιώνεται ως επιθυμία, πάθος, απληστία, θυμός, ζήλια, προσκόλληση,
υπερδραστηριότητα, κτητικότητα, νευρικότητα, άγχος, επιθετικότητα,
ανταγωνιστικότητα, δύναμη, φήμη, δόξα, υπόληψη,
Η Τάμας βιώνεται ως νωθρότητα, τεμπελιά, σύγχυση, απελπισία, απάθεια για την
ζωή, ασυναισθησία, κατάθλιψη, ζηλοφθονία, φόβος, μη-αγνότητα,
αδράνεια, ασυνειδησία, μη κατανόηση ή λανθασμένη κατανόηση, διαστρέβλωση(να
βλέπεις το μαύρο άσπρο), διαστροφές, κώμα.
Οι τρεις ποιότητες (γκούνας)
και ο άνθρωπος
Οι τρεις γκούνας είναι τα
θεμελιώδη συστατικά της ανθρώπινης ύπαρξης και διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο
στον νου (Μάνας: εξωτερικός νους, Μπούντι: Διάνοια, Τσίττα:
Υποσυνείδητο) και στο αιτιατό σώμα. Στα σανσκριτικά αυτές οι τρεις
πρωταρχικές δυνάμεις ή ποιότητες ονομάζονται Γκούνας, που σημαίνει αυτό που
δεσμεύει, γιατί αν κατανοηθούν λάθος οι τρεις γκούνας μας κρατούν δέσμιους στην
υλική πραγματικότητα.
Ένας από τους παράγοντες που
παίζει σημαντικό ρόλο στο ποια γκούνα θα κυριαρχεί στον νου μας στην παρούσα
ενσάρκωση μας, από την γέννηση μας είναι το πεπρωμένο, το οποίο βέβαια είναι το
αποτέλεσμα των σκέψεων, συμπεριφορών, επιλογών και δράσεων μας, στις
προηγούμενες ενσαρκώσεις μας.
Για την πραγματική θεραπεία
του νου και την πνευματική πρόοδο είναι περισσότερο από σημαντικό να
κατανοήσουμε αυτές τις δυνάμεις και να μάθουμε πώς να εργαζόμαστε με αυτές, όχι
μόνο σε σχέση με τον εξωτερικό κόσμο αλλά και μέσα στον ψυχισμό μας.
Η Αγιουρβέδα μας δίνει
σπουδαίες γνώσεις σχετικά με τις τρεις γκούνας και επίσης τα πέντε λεπτοφυή και
τα πέντε χονδροειδή στοιχεία, το πράνα (ζωτική ενέργεια) και
τις τρεις βιοενέργειες (Ντόσας: Βάτα-Πίττα-Κάφα), με τις
οποίες μπορούμε να κατανοήσουμε πως λειτουργούν στο σώμα, στο πράνα (ζωτική
ενέργεια) και τον νου, και μας δίνει τρόπους για να εργαστούμε
εποικοδομητικά με αυτές (σε όλα τα επίπεδα: σώμα, πράνα, συγκινήσεις,
νους) για να έχουμε καλή υγεία και να πετύχουμε ένα ανώτερο επίπεδο
συνείδησης και αρμονίας και τελικά την αυτοπραγμάτωση που είναι και ο απώτερος
σκοπός του ανθρώπου.
Γκούνας και Υγεία
Το Σάττβα είναι ο παράγοντας υγείας,
συναισθηματικής και νοητικής αρμονίας, ενώ
οι ράτζας και οι τάμας ποιότητες είναι οι παράγοντες που προκαλούν ασθένειες,
νοητική και συναισθηματική δυσαρμονία, ταραχή (η ράτζας) και πλάνη (η
τάμας).
Το να κυριαρχεί η σάττβα
ποιότητα στην φύση μας, είναι το κλειδί της υγείας, δημιουργικότητας, αρμονίας,
ευτυχίας και της πνευματικότητας. Η υγεία είναι μια σαττβική κατάσταση
ισορροπίας και προσαρμογής, η οποία εμποδίζει να συμβεί οποιαδήποτε
υπερβολή. Η υγεία διατηρείται από ένα σαττβικό τρόπο ζωής, ο οποίος
είναι να ζεις σε αρμονία με την φύση και τον εσωτερικό σου Εαυτό (Ψυχή,
Συνειδητότητα, εσωτερική σιωπηλή παρουσία), και την καλλιέργεια της αγνότητας
(σώματος, πράνα, νου και καρδιάς), την νοητική διαύγεια και την
ειρήνη στον νου και την καρδιά.
Το σάττβα είναι επίσης το
κλειδί της Αγιουρβεδικής θεραπείας. Η Αγιουρβέδα δηλώνει ότι ένα σαττβικό σώμα
και ένας σαττβικός νους είναι πιθανότερο ότι δεν θα υποφέρουν από κάποια
ασθένεια και θα είναι ικανά να διατηρήσουν μια κατάσταση ισορροπίας.
Επίσης οι θεραπευτικές μέθοδοι και τα μέσα θεραπείας που προτείνει η Αγιουρβέδα
είναι σαττβικής φύσης στην πλειοψηφία τους.
Ράτζας και τάμας είναι οι
παράγοντες που προκαλούν ασθένεια.
Η ασθένεια και συγκεκριμένα
μια χρόνια ασθένεια, είναι ταμασικής φύσης. Η τάμας ποιότητα είναι η αιτία
συσσώρευσης τοξινών και απόβλητων υλικών στο φυσικό επίπεδο και συσσώρευση
αρνητικών σκέψεων, συγκινήσεων και συναισθημάτων στο ψυχολογικό επίπεδο.
Η ράτζας είναι μια κατάσταση
κίνησης, είτε από την υγεία στην ασθένεια, ή από την ασθένεια στην υγεία,
ανάλογα με την κατεύθυνση που αναπτύσσεται. Οξείες ασθένειες, σχετίζονται με
την ράτζας ποιότητα, και είναι επώδυνες.
Η ράτζας ποιότητα προκαλεί
πόνο, ταραχή και εξάντληση της ενέργειας. Η τάμας προκαλεί στασιμότητα, φθορά
(παρακμή) και θάνατο. Η ράτζας και η τάμας ποιότητα λειτουργούν μαζί. Η ράτζας
είναι αιτία υπερβολικής έκφρασης της ενέργειας, η οποία τελικά καταλήγει σε
εξάντληση που είναι μια κατάσταση ταμασική. Για παράδειγμα υπερβολική χρήση
καυτερών τροφών, αλκοόλ, και σεξουαλικής δραστηριότητας, είναι αρχικά
διεγερτικά, δηλαδή ρατζασικής φύσης και καταλήγουν στο τέλος σε κούραση και
κατάπτωση της ενέργειας που είναι ταμασική κατάσταση.
Στο ψυχολογικό επίπεδο το
υπερβολικό ράτζας, που είναι έντονα, ταραχώδη συναισθήματα και συγκινήσεις
καταλήγουν στην κατάσταση της νωθρότητας και της κατάθλιψης που είναι ταμασικής
φύσης.
Τα χαρακτηριστικά των τριών
ποιοτήτων (γκούνας)
ΣΑΤΤΒΑ - Φως, αγνότητα,
ευφυΐα, / φέρνει ισορροπία, αρμονία
Είναι η ποιότητα της ευφυΐας,
της γνώσης, της αρετής, της αγνότητας, της καλοσύνης, κάνει τον νου διαυγή,
φωτεινό, με διάκριση, φέρνει αρμονία, ισορροπία, σταθερότητα.
Η φύση της είναι φωτεινή και
ελαφριά. Έχει μια φυσική κίνηση προς τα μέσα και προς τα επάνω, και φέρνει
αφύπνιση και πνευματική ανάπτυξη. Η σάττβα φέρνει ευτυχία, ικανοποίηση που διαρκεί,
άνοιγμα, ειρήνη, καθαρότητα, είναι η δύναμη της αγάπης που κρατάει τα πάντα
ενωμένα.
Από την σάττβα ποιότητα
προέρχεται η καθαρότητα στην αντίληψη και η διάκριση, μέσω της οποίας γινόμαστε
ικανοί να αντιληφθούμε την Αλήθεια (την αληθινή ή θεϊκή μας φύση, -Άτμαν,
Συνειδητότητα, Πνεύμα, Ψυχή, Είναι).
Η σάττβα ποιότητα και ο νους
Ο Νους και η Συνειδητότητα
είναι από της φύση τους σαττβικά. Στα σανσκριτικά η Συνειδητότητα καλείται
επίσης Σάττβα. Αν ο νους δεν είναι ήρεμος και διαυγής δεν μπορούμε
να έχουμε καλή αντίληψη των πραγμάτων μέσα μας και έξω μας. Η σάττβα ποιότητα
φέρνει διαύγεια, καθαρότητα και διάκριση μέσω των οποίων
μπορούμε να αντιληφθούμε την αλήθεια των πραγμάτων, μας δίνει επίσης
φως, συγκέντρωση και αφοσίωση.
Σάττβα έχει την ικανότητα να
διατηρεί σε ισορροπία την κίνηση της ράτζας και την ακινησία της
τάμας. Αυξάνοντας την σάττβα ποιότητα, πετυχαίνουμε την αρμονία και την ειρήνη
και επιστρέφουμε στην πνευματική μας φύση, που είναι και η απελευθέρωση από την
υλική πραγματικότητα.
Η προσκόλληση στο σάττβα,
δηλαδή η προσκόλληση στις αρετές μπορεί να δεσμεύσουν τον νου, (σε
μια χρυσή φυλακή) και γι’ αυτό θα πρέπει να αναπτύξουμε το σάττβα σε
συνδυασμό με την μη-προσκόλληση σε αυτό. Ο σαττβικός νους δεν καταδικάζει το
ράτζας και το τάμας, αλλά κατανοεί την θέση τους και τον ρόλο που παίζουν στην
ψυχολογία και στην δημιουργία.
Όταν κυριαρχεί η σάττβα
ποιότητα στο Ανταχκαράνα (ο νους στο σύνολο του, Μάνας-Μπούντι-Τσίττα-Εγώ) τότε
μπορούμε να ανακαλύψουμε (αντιληφθούμε, συνειδητοποιήσουμε) τον
αληθινό μας Εαυτό (Συνειδητότητα, η εσωτερική σιωπηλή παρουσία) που
υπερβαίνει τον χώρο και τον χρόνο, και η φύση του είναι Αιώνια Ύπαρξη, αγνή
Συνειδητότητα, άπειρη Ευδαιμονία (Σάτ-Τσίτ-Ανάντα).
Όταν κυριαρχεί πλήρως
η σάττβα ποιότητα στο Ανταχκαράνα, αυτό αποκτά την αρχική του
αγνότητα και αυτό μας επιτρέπει να πετύχουμε την ένωση μας με τον Θεό.
Όσο κυριαρχούν στον ψυχισμό
μας οι ράτζας και τάμας ποιότητες αντί της σάττβα, θα περνάμε από διάφορες
εμπειρίες χαράς και πόνου, θα εμπειρώμαστε την γέννηση και τον θάνατο και θα
εξελισσόμαστε μέσα από τις επαναγγενήσεις.
ΟΙ σαττβικοί άνθρωποι έχουν μια αρμονική και προσαρμοστική φύση, η οποία
τους δίνει μεγαλύτερη ελευθερία από φυσικές και ψυχολογικές ασθένειες.
Προσπαθούν πάντοτε να διατηρούν την ισορροπία και έχουν ειρήνη στον νου, που
κόβει την ψυχολογική αιτία της ασθένειας. Βλέπουν την ζωή σαν μια εμπειρία
μάθησης και εστιάζονται στην θετική άποψη όλων των πραγμάτων. Ακόμη και στην
ασθένεια, δεν προσπαθούν μόνο να την θεραπεύσουν (με σαττβικά κυρίως μέσα και
θεραπείες) , αλλά να την κατανοήσουν, να μάθουν από αυτή και επίσης
να βοηθήσουν και άλλους από την εμπειρία τους αυτή
ΡΑΤΖΑΣ - Ενέργεια, κίνηση,
δράση, πάθος, / προκαλεί ανισορροπία
Ράτζας είναι η ποιότητα της
κίνησης, της έλξης και της δράσης, είναι η αρχή της ενέργειας, από αυτήν
προέρχεται το πράνα (η ζωτική ενέργεια). Είναι η δύναμη που προκαλεί
ανισορροπία σε μια κατάσταση που ήταν σε ισορροπία.
Είναι ευκίνητη και βάζει τα
πράγματα σε κίνηση (τον νου, την ενέργεια, το σώμα). Έχει μια κίνηση προς τα
έξω και είναι η αιτία της επιθυμίας και των προσκολλήσεων. Η ράτζας ποιότητα
μας κινητοποιεί για δράσεις που έχουν ως κίνητρο το ατομικό όφελος και
συμφέρον.
Ενώ βραχυπρόθεσμα η ράτζας
ποιότητα είναι διεγερτική και μας δίνει απόλαυση, εξ αιτίας της ανισόρροπης
φύσης της γρήγορα καταλήγει να μας φέρει πόνο και δυστυχία. Η ράτζας είναι η
δύναμη του πάθους και προκαλεί Iσυγκρούσεις και φέρνει απόγνωση. Η ράτζας ανεξέλεγκτη, είτε από μόνη της
είτε σε συνδυασμό με την τάμας γκούνα προκαλεί τελικά πόνο και δυστυχία.
Από την ράτζας ποιότητα
προέρχεται η δύναμη της φαντασίας που προβάλει τον κόσμο, και η δύναμη της
επιθυμίας και της προσκόλλησης που μας κρατούν δέσμιους στην εξωτερική
πραγματικότητα.
Η ράτζας ποιότητα και ο νους
Από την ράτζας ποιότητα
προέρχεται η λανθασμένη αντίληψη ενός εξωτερικού κόσμου ανεξάρτητο από την
Συνειδητότητα, και αυτό είναι η αιτία να ζητάμε την ευτυχία έξω από τον Εαυτό
μας και να χάνουμε την εσωτερική ειρήνη. Η ράτζας ποιότητα είναι η αιτία της
επιθυμίας, της διαστρέβλωσης, της ταραχής και της αναστάτωσης. Κυριαρχεί στην
άποψη του νου που σχετίζεται με τις αισθήσεις, επειδή οι αισθήσεις είναι πάντα
σε κίνηση, ψάχνοντας ποικιλία αισθητηριακών αντικειμένων. Για όσο θα είμαστε
βυθισμένοι στο κυνήγι των αισθητηριακών απολαύσεων, θα είμαστε υποκείμενοι στην
αστάθεια της ράτζας ποιότητας.
Οι ρατζασικοί άνθρωποι έχουν
καλή ενέργεια, αλλά φτάνουν στην κατάπτωση από την υπερβολική δραστηριότητα. Ο
νους τους είναι συνήθως αναστατωμένος και σπάνια σε ειρήνη. Είναι
ισχυρογνώμονες, τους αρέσει αν κυριαρχούν στους άλλους και μπορεί να το κάνουν
χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε μέσο για να το πετύχουν. Είναι ανυπόμονοι, και
ασταθείς στο να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα τους, δεν τους αρέσει να αναλάβουν
υπευθυνότητα για να γίνουν καλά, και επίσης δεν τους αρέσει να δώσουν το χρόνο
που χρειάζεται η θεραπεία. Κατηγορούν εύκολα τους άλλους για τα προβλήματα
τους, συμπεριλαμβανομένων και των θεραπευτών τους.
Οι ρατζασικοί τύποι ανθρώπων,
είναι ικανοί να πετυχαίνουν τους στόχους τους και σε γενικές γραμμές έχουν
έλεγχο στην ζωή τους. Παρά ταύτα, δεν είναι αφυπνισμένοι στον πνευματικό σκοπό
τους, κυριαρχούνται από το εγώ στην προσπάθεια τους να βρουν ευτυχία. Η ζωή
τους δίνει διάφορα σοκ, τα οποία μπορεί να τους προκαλέσουν μεγάλη δυστυχία,
ειδικά όταν χάνουν τον έλεγχο των πραγμάτων. Ακόμη και να έχουν πετύχει τους
στόχους τους, δεν βρίσκουν την ευτυχία.
ΤΑΜΑΣ - υλικότητα, αδράνεια,
άγνοια, / προκαλεί ακινησία, αδράνεια
Τάμας είναι η ποιότητα του
υλισμού, της ασυνειδησίας, της νωθρότητας, του σκοταδιού, της αδράνειας, και
στην δράση της είναι βαριά και καλύπτει ή εμποδίζει την δράση. Η
τάμας ποιότητα προκαλεί επίσης την ασυναισθησία, τον ύπνο και το
χάσιμο της επίγνωσης. Η κίνηση της είναι προς τα κάτω και προκαλεί αποσύνθεση,
εκφυλισμό και θάνατο.
Λειτουργεί σαν την δύναμη της
βαρύτητας που επιβραδύνει τα πράγματα και τα κρατά στις περιορισμένες τους
μορφές.
Η τάμας ποιότητα και ο νους
Από την τάμας ποιότητα
προέρχεται η δύναμη της άγνοιας η οποία σκεπάζει σαν ένα πέπλο την αληθινή μας
φύση (Άτμαν, Συνειδητότητα, εσωτερική σιωπηλή παρουσία). Η τάμας προκαλεί στον
νου άγνοια και το πέπλο που καλύπτει την αληθινή μας φύση και αδυνατίζει την
ικανότητα της καθαρής αντίληψης του εαυτού μας αλλά και του κόσμου.
Από την τάμας ποιότητα
προέρχεται το εγώ, που μας προκαλεί την αίσθηση της ξεχωριστότητας από τον Θεό
και την Δημιουργία και μας κάνει να νιώθουμε μόνοι και απομονωμένοι. Η τάμας
ποιότητα επικρατεί στην συνείδηση που ταυτίζεται με το σώμα, που είναι
περιορισμένη και θαμπή. Για όσο η ταυτότητα μας και η ποιότητα ζωή μας ( το ευ
ζην) βασίζεται κυρίαρχα στην φυσική μας διάσταση (στο σώμα), παραμένουμε κάτω
από την σκοτεινή επιρροή της τάμας ποιότητας.
Οι ταμασικοί τύποι
ανθρώπων (σε αυτούς που κυριαρχεί η τάμας ποιότητα στον νου τους),
έχουν βαθιά ψυχολογικά μπλοκαρίσματα. Η ενέργεια τους και τα συναισθήματα τους
τείνουν να είναι στάσιμα και καταπιεσμένα και δεν γνωρίζουν ποια πραγματικά
είναι τα προβλήματά τους. Δεν ψάχνουν για κατάλληλη θεραπεία, έχουν συνήθως
κακή υγιεινή ή κακές συνήθειες φροντίδας του εαυτού τους.
Αποδέχονται την κατάσταση τους
σαν μοίρα, και δεν εκμεταλλεύονται τις διάφορες μεθόδους που μπορούν να τους
ανακουφίσουν από τα προβλήματα τους. Επιτρέπουν άλλους ανθρώπους και αρνητικές
επιρροές να κυριαρχούν επάνω τους, και δεν τους αρέσει να είναι υπεύθυνοι για
την ζωή, για την πραγματικότητα τους. Προτιμούν να μην
ασχοληθούν με τα προβλήματα τους, ή δεν αφήνουν να τα γνωρίζουν άλλοι, που έχει
σαν μοναδικό αποτέλεσμα να αφήσει τα προβλήματα να μεγαλώσουν.
Οι νοητικοί ιδιοσυγκρασιακοί τύποι
(Βάτα-Πίττα-Κάφα)
και τα χαρακτηριστικά τους σύμφωνα με τις τρεις Γκούνας
Οι τρεις βιοενέργειες είναι η Βάτα, η Πίττα και η Κάφα.
Η Βάτα βιοενέργεια αποτελείται από τα στοιχεία του αέρα και του αιθέρα, η Πίττα αποτελείται
από τη φωτιά και το νερό και η Κάφα αποτελείται από το νερό και την γη.
Ανάλογα με την βιοενέργεια που κυριαρχεί στον νου
έχουμε νόες τύπου Βάτα, τύπου Πίττα και
τύπου Κάφα. Στους Βάτα νόες κυριαρχεί το στοιχείο του αέρα, στους Πίττα το
στοιχείο της φωτιάς και στους Κάφα τα στοιχεία νερό και γη.
Σημείωση:
Διάβασε περισσότερα για τις τρείς ιδιοσυγκρασίες ανθρώπων στο άρθρο: ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΒΙΟΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
(ΝΤΟΣΑΣ) ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΙΟΣΥΓΚΡΑΣΙΕΣ ή ΣΩΜΑΤΟΤΥΠΟΙ
Ανάλογα με την βιοενέργεια
που κυριαρχεί στον κάθε άνθρωπο, το σώμα και ο νους του εκδηλώνουν κάποια
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Παρακάτω θα δούμε ψυχολογικά χαρακτηριστικά του κάθε νοητικού
τύπου σε συνδυασμό με τις τρεις ποιότητες
(γκούνα). Θα δούμε δηλαδή τι
χαρακτηριστικά εκδηλώνει ο νους Βάτα τύπου σε σχέση με την σάττβα ποιότητα, την ράτζας
ποιότητα και την τάμας ποιότητα. Το ίδιο και με τις άλλε δύο νοητικούς τύπους
τον Πίττα και τον Κάφα.
Η Βάτα νοητική ιδιοσυγκρασία
ή τύπος
Στον νου τύπου Βάτα
όταν κυριαρχεί η
Σάττβα ποιότητα, εκδηλώνονται οι παρακάτω
ψυχολογικές καταστάσεις:
ικανότητα να κάνει θετικές αλλαγές, να αρχίζει σχέδια, προγράμματα, να
έχει ενθουσιασμό, κατανόηση της σύνδεσης μεταξύ των ανθρώπων, γρήγορη αντίληψη,
κατανόηση, καλή επικοινωνία, ευκαμψία, προσαρμοστικότητα, ενέργεια και
θεραπευτική δύναμη
όταν κυριαρχεί η
Ράτζας ποιότητα
Αναποφασιστικότητα, υπερβολική
δραστηριότητα, εκνευρισμός, άγχος, επιφανειακές συζητήσεις, θόρυβος,
αναστάτωση, αποδιοργάνωση.
όταν κυριαρχεί η
Τάμας ποιότητα
Φόβο, Ανεντιμότητα, κρυψίνους,
κατάθλιψη, μελαγχολία, αυτοκαταστροφικές τάσεις, εθισμούς, διαστροφή, τάσεις
αυτοκτονίας.
Η Πίττα νοητική ιδιοσυγκρασία
ή τύπος
Στον νου τύπου
ΠΙΤΤΑ
όταν κυριαρχεί η Σάττβα
ποιότητα, εκδηλώνονται οι παρακάτω ψυχολογικές καταστάσεις:
αποφασιστικότητα, διάκριση,
καλός ηγέτης, άμεμπτος, άδολος, φωτισμένος, ευφυής, ζεστός, φιλικός,
ανεξάρτητος.
όταν κυριαρχεί η
Ράτζας ποιότητα
θυμός, υπερηφάνεια, κριτική,
κυριαρχία στους άλλους, φιλοδοξία, παρορμητικότητα, χειρισμός των άλλων.
όταν κυριαρχεί η τάμας ποιότητα
Μίσος, Μνησικακία,
εκδικητικότητα, καταστροφικές τάσεις που εκφράζονται προς άλλους,
εγκληματικότητα.
Η Κάφα νοητική ιδιοσυγκρασία
ή τύπος
Στον νου τύπου
ΚΑΦΑ
όταν κυριαρχεί η Σάττβα
ποιότητα, εκδηλώνονται οι παρακάτω ψυχολογικές καταστάσεις:
γαλήνη, σταθερότητα,
εμπιστοσύνη, ειρήνη, συμπόνια, αφοσίωση, περιποιητικότητα, επιδεκτικότητα
όταν κυριαρχεί η
Ράτζας ποιότητα
Έλεγχος των άλλων,
προσκόλληση, απληστία, υλισμός, επιδίωξη της άνεσης, ασφάλεια, συναισθηματισμός
όταν κυριαρχεί η τάμας ποιότητα
Βραδύτητα του νου (βραδύνοια, ανοησία), λήθαργο, νωθρότητα, απάθεια,
βαρεμάρα, τεμπελιά, οκνηρία, αναισθησία.
Η ποσοστιαία συμμετοχή και η
εναλλαγή των τριών γκούνας στον νου μας
Ο νους από την φύση του είναι
σαττβικός, αλλά εξ αιτίας της άγνοιας, της επαφής του με το εξωτερικά
αντικείμενα μέσω των αισθήσεων και της ταύτισης του με αυτά, καθώς επίσης και
την ταύτιση του με το θυμικό και το επιθυμητικό που είναι ρατζασικής
φύσης μολύνεται από τις ράτζας και τάμας ποιότητες και χάνει την φωτεινότητα
του και αναπτύσσει τις εγωϊκές τάσεις, προγραμματισμούς και συνήθειες που είναι
πηγές πόνου και δυστυχίας.
Ο νους του καθένα ανάλογα με
το κάρμα που έχει δημιουργήσει στις προηγούμενες ενσαρκώσεις γεννιέται με μια
συγκεκριμένη ποσοστιαία σύνθεση των τριών γκούνας. Αν ζήσαμε στην προηγούμενη
ζωή μια ενάρετη ζωή και πνευματική ζωή θα γεννηθούμε με ένα νου στον
οποίο θα υπερτερεί η σάττβα ποιότητα. Αντίστοιχα αν ζήσαμε μια εξωστρεφή ζωή
αφιερωμένη στις εγκόσμιες επιτυχίες και τις απολαύσεις, θα κυριαρχεί
η ράτζας ποιότητα και αν ζήσαμε μια ζωή τεμπελιάς και αδιαφορίας για τον εαυτό
μας και τους άλλους και είχαμε ταμασικές συνήθειες θα κυριαρχεί η τάμας
ποιότητα. Μπορεί επίσης να κυριαρχούν δύο ποιότητες με κάποια να προηγείται
λίγο της άλλης.
Παρότι το κάρμα (που εμείς,
συνειδητά ή ασυνείδητα δημιουργήσαμε στο παρελθόν) προσδιορίζει στην αρχική
φάση της ζωής μας, ποια γκούνα θα είναι κυρίαρχη στον ψυχισμό μας, αυτή αρχική
σύνθεση των τριών γκούνας μπορεί να αλλάξει μέσα από τον τρόπο ζωή μας, τις
επιλογές μας, τις δράσεις μας και επάνω από όλα με συστηματική καθημερινή
άσκηση.
Στην σημερινή ανθρωπότητα
σπάνιες είναι οι γεννήσεις ανθρώπων στους οποίους υπερτερεί η σάττβα ποιότητα.
Στην πλειοψηφία των ανθρώπων στην γη, υπερτερούν στον ψυχισμό τους η
ράτζας και η τάμας ποιότητα. Σε κάποιους πρώτη έρχεται η ράτζας και ακολουθεί η
τάμας με τελευταία την σάττβα σε μικρό ποσοστό και σε άλλους κυριαρχεί η τάμας
με δεύτερη την ράτζας και την σάττβα σε ακόμη μικρότερο βαθμό.
Ανάλογα με το ποια ποιότητα
κυριαρχεί ποσοστιαία στον νου, θα εκδηλώνονται πιο έντονα, πιο συχνά και για
περισσότερο χρόνο τα χαρακτηριστικά της ποιότητας που είναι κυρίαρχη
ποσοστιαία. Για παράδειγμα αν είναι η ράτζας ποιότητα αυτή που υπερέχει στον
νου κάποιου, τότε θα εκδηλώνονται περισσότερο και πιο έντονα τα ρατζασικά
χαρακτηριστικά, δηλαδή, η επιθυμία, το πάθος, η απληστία, ο θυμός, η ζήλια, η
υπερδραστηριότητα, η φιλοδοξία, κτητικότατα, η επιθετικότητα, η
ανταγωνιστικότητα, , φήμη, δόξα, υπόληψη κ.λπ..
Σε αυτόν που κυριαρχεί η τάμας
γκούνα, θα εκδηλώνονται περισσότερο και πιο έντονα τα
ταμασικά χαρακτηριστικά, ήτοι, η νωθρότητα, η τεμπελιά, η σύγχυση, η
απελπισία, η ασυναισθησία, η κατάθλιψη, η αδράνεια, κ.λπ.
Σε αυτόν που κυριαρχεί η
σάττβα ποιότητα, θα εκδηλώνονται περισσότερο και
πιο έντονα τα σαττβικά χαρακτηριστικά, ήτοι, η συμπόνια,
η διάκριση, η κατανόηση, η υπομονή, η καλοσύνη, η ανεκτικότητα, η
γενναιοδωρία, η γαλήνη, η ειρήνη, ευθυμία, η χαρά, κ.λπ.
Επειδή σε όλους υπάρχουν και
οι τρεις οι γκούνας, όλοι μας έχουμε τις σαττβικές στιγμές μας, τις ρατζασικές
και τις ταμασικές. Σκοπός της πνευματικότητας είναι να εξαγνίζουμε τον νου μας
και να μειώνουμε την παρουσία της τάμας και της ράτζας και να αυξάνουμε την
σάττβα, με τελικό σκοπό ο νους να γίνει τελείως σαττβικός και τελικά μέσω του
συνεχή διαλογισμού να υπερβούμε και την ταύτιση μας με την σάττβα και να
εδραιωθούμε στην αληθινή μας φύση (Συνειδητότητα, ¨Άτμαν, Πνεύμα, Ψυχή).
Η συνεχής εναλλαγή των τριών
γκούνας στον νου μας
Οι τρεις ποιότητες είναι σε
συνεχή κίνηση στον νου μας και γι’ αυτό αλλάζουν μέσα μας συνεχώς η διάθεση
μας, τα συναισθήματα, οι επιθυμίες, ο τρόπος που σκεφτόμαστε και η ποιότητα των
σκέψεων μας.
Γι’ αυτό κάποιες φορές, έχουμε
διάθεση για δράση, άλλες φορές στοχαστική διάθεση, άλλες φορές τεμπελιάζουμε,
άλλες φορές εύθυμη διάθεση, άλλες δυσθυμία και κατήφεια, άλλες φορές έχουμε
αισιόδοξη διάθεση και άλλες απαισιόδοξη, άλλες φορές έχουμε όρεξη να
βελτιώσουμε τον εαυτό μας και άλλες φορές είμαστε αυτοκαταστροφικοί. Όλες αυτές
οι εσωτερικές αντιφατικές διαθέσεις οφείλονται στην επίδραση που έχει η κάθε
μια από τις τρεις ποιότητες στον νου μας.
Καθώς είμαστε κάτω από την
επιρροή της ποιότητας (γκούνα) που εκείνη την στιγμή κυριαρχεί στον
νου μας, βλέπουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας, χρωματισμένο από τα
χαρακτηριστικά της ποιότητας που κυριαρχεί.
Όταν είμαστε κάτω από την επιρροή
της σάττβα ποιότητας (αν κυριαρχεί εκείνη την στιγμή η σάττβα ποιότητα στον νου
μας), μπορεί να νοιώθουμε χαρούμενοι, αισιόδοξοι, να έχουμε εμπνεύσεις,
δημιουργικότητα, και να νοιώθουμε για τους άλλους συμπόνοια, αγάπη, καλοσύνη να
βλέπουμε το καλό σε αυτούς και ότι έχουν καλές προθέσεις.
Όταν είμαστε κάτω από την
επιρροή της ράτζας ποιότητας, μπορεί να είμαστε ανυπόμονοι, ανήσυχοι, να
θέλουμε έντονα κάποια απόλαυση ή να κάνουμε κάποια δραστηριότητα, να νοιώθουμε
ανικανοποίητο, να επιδιώκουμε την αντιπαράθεση, να εγερθεί η φιλοδοξία μέσα μας
και να κάνουμε υπολογισμούς και σχέδια στο νους μας , πως θα
πετύχουμε κάτι και πως οι άλλοι θα μας βοηθήσουν (ή πως θα χρησιμοποιήσουμε
τους άλλους με κάποιο τρόπο) για να πετύχουμε τους εγωιστικούς
στόχους μας. Βλέπουμε τους άλλους σαν αντίπαλους ή σαν φίλους ανάλογα με το αν
είναι ευνοϊκά προσκείμενοι ή όχι, στα σχέδια και στις επιθυμίες μας.
Όταν είμαστε κάτω από την
επιρροή της τάμας ποιότητας, βαριόμαστε να κάνουμε οτιδήποτε, δεν χαλάμε φαιά
ουσία να σκεφτούμε για τα προβλήματα μας ή τα θέματα που χρήζουν λύση, κάνουμε
πράγματα που μας βλάπτουν, είμαστε αδιάφοροι για τους άλλους, ίσως
προσπαθήσουμε να επινοήσουμε κάποιο τρόπο να εξαπατήσουμε τους άλλους, ή να
συμπεριφερθούμε με κάποιο τρόπο που να πληγώσει τους άλλους. Μπορεί να βλέπουμε
τους άλλους να έχουν λίγο ή καθόλου αξία ή σαν εχθρούς μας.
Πνευματική άσκηση και γκούνας
Σκοπός της πνευματικής άσκησης
σε σχέση με τις τρεις γκούνας είναι να αυξάνουμε την σάττβα ποιότητα και να
μειώνουμε τις τάμας και ράτζας ποιότητες μέχρι ο νους να γίνει τελείως
σαττβικός. Ο σαττβικός νους με τον συνεχή διαλογισμό στην πηγή του, την Συνειδητότητα
(εσωτερική σιωπηλή παρουσία) ελευθερώνεται πλήρως από όλα τα κατώτερα στοιχεία
και το εγώ και γίνεται όμοιος με την
Συνειδητότητα. Αυτός είναι και ο τελικός
σκοπός της ζωή μας, αυτό είναι φώτιση, απελευθέρωση, αυτοπραγμάτωση.