Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΟΥ ΝΟΥ & Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ
Αν κάποιος διαβάσει βιβλία και ακούσει
πνευματικούς δασκάλους θα διαπιστώσει κανείς εύκολα ότι οι περισσότεροι όταν
αναφέρονται στο διαλογισμό και την συγκέντρωση αναφέρονται κυρίως στον έλεγχο
των σκέψεων και του νου.
Πράγματι ο έλεγχος των σκέψεων και του νου είναι
το ζητούμενο, διότι μέσου του νου κατευθύνουμε την προσοχή εκεί που θέλουμε. Αν
ελέγξουμε το νου τότε μπορούμε να διατηρήσουμε την προσοχή σταθερά στο
αντικείμενο διαλογισμού που μπορεί να είναι ένα μάντρα, ένας αφορισμός από τις
Ουπανισάδες (για παράδειγμα: Είμαι Μπράμαν), η αίσθηση Εγώ Είμαι κ.λπ.
Αλλά ποια είναι η αιτία που δεν μπορούμε να
σταματήσουμε την ταύτιση με τις σκέψεις μας και ακόμη περισσότερο να
σταματήσουμε εντελώς όλες τις σκέψεις εκτός απ αυτές που θέλουμε να
συγκεντρώσουμε το νου μας;
Πολλές είναι οι αιτίες που δεν μπορούμε να
ελέγξουμε το νου και τις σκέψεις μας. Επιγραμματικά αναφέρω τις κυριότερες: Η
συνήθεια και η μηχανικότητα του νου, η κυριαρχία στο νου των ράτζας και τάμας
γκούνας αντί του σάττβα, οι επιθυμίες και όλα τα ελαττώματα που παράγονται από
αυτά (απληστία, ζήλια, κενοδοξία, λαγνεία, λαιμαργία, φιλαργυρία, υπερηφάνεια
κ.λπ.), τα αρνητικά συναισθήματα (Φόβος, θυμός, μίσος, μνησικακία,
ανυπομονησία, στεναχώρια, δυσαρέσκεια, κ.λπ.) και η τεμπελιά.
Είναι σημαντικό επίσης να επισημάνω ότι δεν είναι
όλες οι σκέψεις της ίδιας κατηγορίας. Υπάρχουν οι σκέψεις που σχετίζονται με
κάτι πρακτικό (όπως το τι θα πάμε να ψωνίσουμε στο σούπερ μάρκετ) αλλά και οι
σκέψεις πίσω από τις οποίες υπάρχει μια βαθύτερη αιτία που τις προκαλεί και
είναι φορτισμένες με συναισθηματική ενέργεια. Συνήθως πίσω απ τις σκέψεις αυτές
βρίσκεται κάποια επιθυμία, κάποιο πάθος (ζήλια, κενοδοξία, απληστία,
αλαζονεία..), κάποιο συναίσθημα (φόβος, θυμός, ενοχές, στεναχώρια..), κάποιος
προγραμματισμός απ την παιδική ηλικία που συνήθως σχετίζεται με την αυτοαξία
μας (ντροπή, αίσθηση κατωτερότητας, φόβος, κ.λπ.).
Είναι εύκολο να απαλλαγούμε απ τις σκέψεις που
σχετίζονται με πρακτικά θέματα της ζωής αλλά δεν είναι καθόλου εύκολο να
απαλλαγούμε απ τις σκέψεις που σχετίζονται με τι επιθυμίες, τους
προγραμματισμούς και τα συναισθήματα. Αυτού του είδους τις σκέψεις οι μοναχοί
της φιλοκαλικής παράδοσης τις ονομάζουν ΛΟΓΙΣΜΟΥΣ και τους θεωρούν τους υπ
αριθμόν ένα κίνδυνο στην πνευματική ζωή και άσκηση. Στον ορθόδοξο μοναχισμό κάνουν λόγο για τα 7 κύρια ελαττώματα* ως τα θεμέλια
όλων των άλλων ελαττωμάτων και βέβαια ως τις βασικές αιτίες που ο άνθρωπος
έχασε την πνευματική του υπόσταση.
Αν διαβάσει κανείς την Μπαγκαβάντ Γκίτα θα
διαπιστώσει επίσης ότι απελευθερωμένος Γιόγκι είναι αυτός που είναι ελεύθερος
από επιθυμία, φόβο, θυμό και απληστία. Και αυτό το επαναλαμβάνει σε αρκετά
κεφάλαια και στροφές. Αναφέρεται επίσης και στον έλεγχο του νου, των αισθήσεων και
του πράνα (ζωτικής ενέργειας) αλλά αυτό που κάνει κάποιο φωτισμένο είναι η ελευθερία του
νου του από τις επιθυμίες, το φόβο και το θυμό και όχι απλά ο έλεγχος του νου
και των σκέψεων.
Είναι προφανές ότι χωρίς την διάλυση των
ελαττωμάτων και των επιθυμιών που κινούν το νου και δημιουργούν σκέψεις και
συναισθήματα είναι αδύνατος ο έλεγχος των σκέψεων και του νου. Χωρίς έλεγχο του νου είναι αδύνατος ο βαθύς διαλογισμός και χωρίς βαθύ διαλογισμό είναι αδύνατος η
συγχώνευση του νου στην πηγή του, την Συνειδητότητα.
Ανεξάρτητα από τον δρόμο ή την μέθοδο άσκησης που ακολουθεί κάποιος, η άσκηση του θα πρέπει να περιλαμβάνει τα τρία παρακάτω σημαντικά.:
1. Διάλυση των ελαττωμάτων με διάφορες
τεχνικές, η οποία όμως προϋποθέτει από στιγμή σε στιγμή συνεχή εγρήγορση (νήψη
όπως την λένε οι μοναχοί) με αυτοενθύμιση (της ύπαρξης μας, της βαθιάς ησυχίας
μέσα μας) και αυτοπαρατήρηση του νου και της καρδιάς. Σκοπός είναι να
σταματούμε ή να αποφεύγουμε την ταύτιση με τις σκέψεις και τα συναισθήματα και
μέσω της παρατήρησης και της διάκρισης να αντιλαμβανόμαστε το ελάττωμα ή ο
προγραμματισμός που υπάρχει πίσω από αυτά. Στην συνέχεια κάθε βράδυ (ή όποτε
έχετε προγραμματίσει), στοχασμός, ανάλυση, μελέτη με σκοπό να κατανοήσουμε την
λειτουργία και τη φύση του εγώ που εξετάζουμε και εφαρμογή κάποιας τεχνικής για
την διάλυση του.
Στην εργασία της διάλυσης των εγώ κεντρικό ρόλο
έχει η μη ταύτιση με τις σκέψεις, τα συναισθήματα και η δημιουργία απόστασης
από αυτά. Αν συνεχίζουμε ταυτισμένοι με τις εγωικές τάσεις που εκφράζονται είτε
σαν σκέψεις είτε σαν συναισθήματα είναι αδύνατον να κάνουμε οποιαδήποτε σοβαρή
εργασία με τον εαυτό μας. Για να σταματήσουμε ή να αποφύγουμε την ταύτιση
υπάρχουν διάφοροι τρόποι και τεχνικές. Φυσικά όταν έχουμε διαλύσει μεγάλο μέρος
του εγώ και έχουμε προχωρήσει πολύ στο διαλογισμό η μη τάυτιση (ή η απόσπαση)
γίνεται σχετικά εύκολα και φυσικά αλλά μέχρι τότε ο αγώνας είναι μεγάλος και
πρέπει να βρούμε και να εφεύρουμε πολλούς τρόπους για να την σταματήσουμε.
Μαγικά κόλπα δεν υπάρχουν. Σφοδρή επιθυμία για την απελευθέρωση και συνεχής
ειλικρινής και συστηματική άσκηση είναι αυτά που απαιτούνται.
Οπότε για την διάλυση των ελαττωμάτων ή εγώ
απαιτείται εργασία από στιγμή σε στιγμή και εργασία στο σπίτι. Φυσικά στη
διάλυση των εγώ συμβάλουν και όλες οι άλλες πρακτικές που κάνουμε (διαλογισμός,
προσευχή, πραναγιάμα, χάθα γιόγκα ασάνας, τζάπα μάντρα, μπάκτι-λατρεία,
στοχασμός, χαλάρωση, συγκέντρωση, κ.λπ.). άλλες περισσότερο άμεσα, άλλες
έμμεσα.
2. Διαλογισμός. Ο διαλογισμός παρ’ ότι
είναι το προτελευταίο σκαλοπάτι της Γιόγκα είναι απαραίτητο να εξασκούμαστε απ΄
την αρχή της πνευματικής μας πορείας. Ανεξάρτητα από το πόσο καλά μπορούμε να
διαλογιστούμε είναι απαραίτητος διότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος να έρθουμε σε
επαφή με το βαθύτερο μέρος του εαυτού μας και να δημιουργήσουμε χώρο και
απόσταση απ τις εγωικές εκφράσεις στον νου και την καρδιά για να μην χανόμαστε
σε αυτά.
Στην πράξη ο διαλογισμός βοηθάει στην διάλυση των
εγώ και η διάλυση των εγώ στο να εμβαθύνουμε στο διαλογισμό. Βέβαια υπάρχουν
πολλές διαφορετικές τεχνικές για να φτάσει κανείς στην διαλογιστική κατάσταση.
Ο καθένας σύμφωνα με το πεπρωμένο του, την ιδιοσυγκρασία του, την κλίση του και
τις ικανότητες του θα ακολουθήσει αυτή που του ταιριάζει.
3. Σαττβικός και οργανωμένος τρόπος ζωής.
Αν η πρακτική μας δεν έχει ως υπόβαθρο ένα σαττβικό τρόπο ζωής και η
καθημερινότητα μας δεν είναι καλά οργανωμένη έτσι ώστε να βοηθά την πνευματική
μας άσκηση δεν θα έχουμε μια σοβαρή πρόοδο, πόσο μάλλον να πετύχουμε την
απελευθέρωση ή την φώτιση. Σαττβικός τρόπος ζωής σημαίνει ότι θα πρέπει
οποιαδήποτε άποψη της ζωής μας να σχετίζεται με την σάττβα γκούνα. Η μουσική
που ακούμε, το φαγητό που τρώμε, τα ποτά που πίνουμε, οι δραστηριότητες που
κάνουμε, οι φιλίες και οι σχέσεις που διατηρούμε, το περιβάλλον που ζούμε κ.λπ.
πρέπει να σχετίζονται με το σάττβα. Σκοπός είναι ο νους μας να γίνει σαττβικός
διότι μόνο ένας νους σαττβικός μπορεί να αναπτύξει τις ανώτερες ικανότητες του,
να διαλογιστεί και τελικά να πετύχει την φώτιση. Επειδή οτιδήποτε εμπειρώμαστε
και σχετιζόμαστε τρέφει το νου είναι απαραίτητο να είναι σάττβα, διότι έτσι
αυξάνει το σάτβα στο νου. Μέσα σε αυτά που αυξάνουν το σάττβα το κέντρο βέβαια
είναι οι πνευματικές πρακτικές, αλλά είναι απαραίτητο όλες οι δραστηριότητες
μας να είναι στην πλειοψηφία τους σάττβα (Είναι αδύνατος να είναι όλα σάττβα)
για να επιταχύνουμε την διαδικασία της μεταμόρφωσης του νου.
Για να το εφαρμόσουμε αυτό στην πράξη απαιτείται
μελέτη και κατανόηση των λειτουργιών των τριών γκούνας (σάττβα-ράτζας-τάμας).
Για την μελέτη των γκούνας μπορείτε να βρείτε στο διαδίκτυο πολλές πηγές. Σας
προτείνω να διαβάσετε κείμενα και βιβλία του Dr. David Frawley. Μπορείτε να
διαβάσετε στο μπλόκ μου ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΓΚΟΥΝΑΣ (Σάττβα-Ράτζας-Τάμας) στα αγγλικά THE THREE GUNAS.
Μέσα σε αυτούς τους τρεις πυλώνες άσκησης
υπάρχουν διάφορες πρακτικές και τεχνικές που μπορούν να εφαρμοστούν για την
επίτευξη των στόχων. Σε αυτό το κείμενο περιορίστηκα να δώσω μια κεντρική ιδέα
σχετικά με την πνευματική ασκηση. Μπορείτε να βρείτε περισσότερα άρθρα σχετικά
με αυτά στα διάφορα μπλόκ μου.
~~~~
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
7 κύρια ελαττώματα*:
Οκνηρία: Αποφυγή φυσικής ή πνευματικής
δραστηριότητας, τεμπελιά.
Αλαζονεία: Ψευδαίσθηση ότι είμαι ο πιο σπουδαίος
και ο καλύτερος. Υπεροψία, περηφάνια.
Λαιμαργία: Η επιθυμία να καταναλώνεις περισσότερη
ποσότητα τροφής από όση χρειάζεσαι, βουλιμία.
Λαγνεία: επίμονη και ακατανίκητη ανάγκη για
σαρκική απόλαυση.
Απληστία: ανεξάντλητη επιθυμία για υλικά αγαθά,
πλεονεξία.
Οργή: θυμός, μανία για εκδίκηση.
Ζηλοφθονία: η λαχτάρα να αποκτήσεις αυτά που
κατέχει ο άλλος και η δυσκολία να χαρείς με την επιτυχία του.