ΑΠΟΛΥΤΗ ΚΑΙ ΑΝΤΑΝΑΚΛΩΜΕΝΗ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΤΗΤΑ
Δύο επίπεδα αυτεπίγνωσης
1. Επίγνωση της αντανακλώμενης Συνειδητότητας
2. Επίγνωση της απόλυτης Συνειδητότητας
Η αυτεπίγνωση έχει δύο απόψεις ή δύο επίπεδα. Αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχει η καθαρή ή απόλυτη Συνειδητότητα που είναι η ύψιστη αρχή όλων, και η αντανακλώμενη στο νου Συνειδητότητα. Το Είναι μας που η ουσιαστική του φύση είναι αιώνια Ύπαρξη, αγνή Συνειδητότητα και άπειρη Ευδαιμονία είναι πέρα από το νου αλλά και η πηγή του. Το είναι ως η πηγή είναι η απόλυτη Συνειδητότητα και καθώς αντανακλά στο νου γίνεται η αντανακλώμενη Συνειδητότητα. Αν και η Συνειδητότητα παραμένει αμετάβλητη, φαινομενικά ταυτίζεται με το νου και το εγώ. Έτσι ο νους φωτίζεται από την Συνειδητότητα και μπορεί να αντιλαμβάνεται τις μορφές αλλά και τα δικά του περιεχόμενα (σκέψεις, συναισθήματα κ.λπ.)
Ένα παράδειγμα που θα βοηθήσει την κατανόηση μας είναι το φως το ήλιου το οποίο αντανακλά στην σελήνη. Το φως που μας φωτίζει τα βράδια με φεγγάρι είναι η αντανάκλαση του ηλιακού φωτός στην σελήνη. Ενώ το φως που μας φωτίζει την ημέρα είναι το καθαρό φως που έρχεται απ ευθείας από τον ήλιο. Οπότε έχουμε το ηλιακό φως πριν την αντανάκλαση και το αντανακλώμενο ηλιακό φώς. Δεν είναι ότι πρόκειται για δύο διαφορετικά φώτα αλλά το αντανακλώμενο φως δεν έχει την λαμπρότητα του φωτός πριν την αντανάκλαση. Βέβαια η καθαρότητα και η λαμπρότητα του αντανακλώμενου φωτός εξαρτάται από το αντικείμενο που αντανακλάται. Άλλη ποιότητα έχει όταν αντανακλάται στο χώμα για παράδειγμα και άλλη σε ένα καθαρό καθρέπτη.
Παρόμοια με το φως του ήλιου και το φεγγάρι συμβαίνει και με την Συνειδητότητα. Έχουμε την καθαρή ή απόλυτη Συνειδητότητα και την αντανακλώμενη στο νου Συνειδητότητα. Από την καθαρότητα του νου μας εξαρτάται και πόσο καθαρά αντιλαμβανόμαστε την Συνειδητότητα.
Η Συνειδητότητα καθώς (φαινομενικά) ταυτίζεται με το νου δημιουργεί την ατομικότητα αλλά και κάνει το νου ικανό να αντιλαμβάνεται τις μορφές. Επειδή ο νους και συγκεκριμένα η Διάνοια (Μπούντι) είναι το όργανο με το οποίο η Συνειδητότητα αντιλαμβάνεται τον Εαυτό της, η καθαρότητα με την οποία αντιλαμβανόμαστε την Συνειδητότητα εξαρτάται από την καθαρότητα της Διάνοιας. Όσο πιο καθαρός κι αγνός (σαττβικός) είναι ο νους και η Διάνοια τόσο πιο καθαρά αντιλαμβανόμαστε την Συνειδητότητα (στην πραγματικότητα όμως η Συνειδητότητα αντιλαμβάνεται τον Εαυτό της χρησιμοποιώντας ως καθρέπτη την Διάνοια (Μπούντι). Όμως η αίσθηση του εγώ και η ταύτιση της με την Συνειδητότητα δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι εμείς ως άτομα έχουμε επίγνωση της Συνειδητότητας. Όταν το εγώ όμως καταλαγιάσει τελείως σε βαθύ σαμάντι (όπως επίσης και στον βαθύ ύπνο που δεν υπάρχει αίσθηση εγώ) ή διαλυθεί με την άσκηση, τότε γίνεται φανερό ότι μόνο η Συνειδητότητα υπάρχει και αυτή αντιλαμβάνεται τον Εαυτό της.
Ανάλογα λοιπόν με το που είναι εστιασμένη η προσοχή μας και η διάνοια (μπούντι) μας, μπορεί να είμαστε:
α. σε επίγνωση του αντανακλώμενης στο νου Συνειδητότητας
β. σε επίγνωση της απόλυτης Συνειδητότητας.
α. Ηεπίγνωση του αντανακλώμενης στο νου Συνειδητότητας βιώνεται μέσα μας ως την αίσθηση 'Είμαι' ή 'Υπάρχω', μαζί με επίγνωση μιας εσωτερικής ησυχίας ή σιωπής (την οποία θα χαρακτήριζα σαν την περιφέρεια της βαθιάς σιωπής που είναι η απόλυτη Συνειδητότητα). Επίσης μπορεί να βιώνεται σαν μια αίσθηση ζωντανής παρουσίας. Η διαφορά ανάμεσα στην κατάσταση ταύτισης (η οποία έχει διάφορα επίπεδα και απόψεις) και την αυτεπίγνωση είναι ολοφάνερη. Παρά ταύτα για αυτούς που δεν έχουν γνώση και δεν έχουν ερευνήσει τον εαυτό τους δεν έχουν ξεκάθαρη αντίληψη των διάφορων συνειδησιακών καταστάσεων μέσα τους και δεν μπορούν να κερδίσουν τίποτα ουσιαστικό από τις στιγμές που βρίσκονται σε αυτεπίγνωση.
Όταν είμαστε σε επίγνωση της αντανακλώμενης Συνειδητότητας που είναι η πραγματική ατομικότητα μας μπορούμε να έχουμε επίσης εμπειρία του σώματος, εξωτερικών αντιλήψεων μέσα από τις αισθήσεις, αλλά και των διάφορων σκέψεων και συναισθημάτων που μπορεί να προβάλουν κάθε τόσο, χωρίς βέβαια να ταυτιζόμαστε και να χανόμαστε σε αυτά. Αν ταυτιστούμε με κάτι από αυτά τότε χάνουμε την επίγνωση του Εαυτού μας ως Συνειδητότητα και ταυτιζόμαστε με το σώμα, με το νου ή τα εξωτερικά αντικείμενα. Η πραγματική αυτοπαρατήρηση και μελέτη του ψυχολογικού μας κόσμου μπορεί να συμβεί μόνο όταν είμαστε σε αυτεπίγνωση.
β. σε επίγνωση της απόλυτης Συνειδητότητας. Αν μπούμε ακόμη πιο βαθιά μέσα μας, τότε μπαίνουμε στο κέντρο της ύπαρξης μας, στο ‘Είναι μας, όπου κυριαρχεί τέλεια σιωπή και ειρήνη, πληρότητα και μακαριότητα. Όταν είμαστε στο κέντρο μας ακόμη και η αίσθηση ‘Είμαι’ γίνεται ένα αντικείμενο, όπως είναι αντικείμενα, το σώμα και τα περιεχόμενα του νου όταν είμαστε σε επίγνωση του ‘Είμαι’.
Στην απόλυτη σιωπή και ειρήνη είμαστε σε επίγνωση του Είναι μας ή της Συνειδητότητας στην απόλυτη κατάσταση, πριν την αντανάκλαση του στο νου. Μερικά σημάδια ότι είμαστε στο κέντρο ή κοντά στο κέντρο μας, είναι ότι ο νους είναι αυθόρμητα και φυσικά ακίνητος και ήρεμος υπάρχει παντελής αδιαφορία για αισθητηριακή εμπειρία (δεν τίθεται καν τέτοιο θέμα γιατί το εγώ είναι ‘σβησμένο’), υπάρχει διάχυτη γαλήνη, ειρήνη και πληρότητα. Αν υπάρχει πλήρης απορρόφηση του νου στο κέντρο δεν υπάρχει τίποτα άλλο από βαθιά σιωπή και ειρήνη, αλλά αν δεν υπάρχει πλήρης απορρόφηση τότε μπορεί να υπάρχει μια απαλή αίσθηση ύπαρξης αλλά χωρίς κανένα είδους προσδιορισμό.
Σημείωση
Πολλές φορές μπορεί να διαβάσουμε ή να ακούσουμε ότι η αυτεπίγνωση σχετίζεται με το σώμα, τις σκέψεις και με τα συναισθήματα. Δηλαδή ότι είμαστε σε αυτεπίγνωση όταν είμαστε συνειδητοί του σώματος και των περιεχομένων του νου. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί σωστό υπό την έννοια ότι για όσο είμαστε ενσαρκωμένοι σε ένα σώμα, το σώμα και ο εξωτερικός νους αποτελούν μέρος της ύπαρξης μας και εξ αιτίας της ταύτισης με αυτά τα αντιλαμβανόμαστε ως εαυτό μας. Παρά ταύτα η πιο ακριβής έννοια της αυτεπίγνωσης είναι ότι είμαστε σε επίγνωση του Εαυτού μας ως Συνειδητότητα-ύπαρξη το οποίο είναι η αληθινή μας ταυτότητα κι η οποία παραμένει η ίδια ενώ τα σώματα αλλάζουν σε κάθε ενσάρκωση.