Τα ζεύγη των αντιθέτων (αρέσκεια-απαρέσκεια) Μέρος Ι ~ Ατμαν Νιτυανάντα

Τα ζεύγη των αντιθέτων (αρέσκεια-απαρέσκεια) Μέρος Ι

Τα ζεύγη των αντιθέτων με πρώτα την αρέσκεια και την απαρέσκεια είναι τα κύρια ρεύματα αυτόματης και μηχανικής συγκινησιακής* αντίδρασης του εγωϊκού νου και μαζί με την επιθυμία και την υπερηφάνεια είναι οι  ρίζες της μιζέριας, των δεινών και της δυστυχίας μας.

Το εγώ λειτουργεί συνεχώς μέσα από τα ζεύγη της αρέσκειας-απαρέσκειας, έλξης-αποστροφής, συμπάθειας-αντιπάθειας. Κάθε στιγμή μας αρέσει ή δεν μας αρέσει κάτι, νιώθουμε έλξη ή αποστροφή, συμπάθεια ή αντιπάθεια για κάτι. 'Αγαπούμε' αυτό που μας είναι ευχάριστο ή το θεωρούμε ότι συμβάλει στην βόλεψη μας, την απόλαυση, την άνεση, την ασφάλεια και την ευτυχία μας και μισούμε αυτό που μας είναι δυσάρεστο και ότι είναι εμπόδιο στα παραπάνω αναφερόμενα.

Αυτά τα ζεύγη των αντιθέτων που είναι εκφράσεις του ρατζασοταμασικού εγώ μας κρατούν ταυτισμένους με τις αισθήσεις, το σώμα και τον αισθητηριακό νου.

Η ταύτιση μας με το σώμα, τις αισθήσεις και το νου, και η προσκόλληση στα αντικείμενα των αισθήσεων δυναμώνει από τη συνεχή εκδήλωση των ζευγών της αρέσκειας και της απαρέσκειας, έλξης-αποστροφής, συμπάθειας-αντιπάθειας και της επιθυμίας.  Κάθε στιγμή μας αρέσει ή δεν μας αρέσει κάτι, νιώθουμε έλξη ή αποστροφή, συμπάθεια στον ψυχισμό μας και της επιθυμίας.

Το κατώτερο ρατζασοταμασικό εγώ αναπτύσσεται και ενδυναμώνεται με την συνεχή έκφραση αυτών των συγκινησιακής φύσης ζευγών και την ταύτιση μας με  αυτά. Ταύτιση σημαίνει ότι νοιώθουμε και αντιλαμβανόμαστε ότι εμάς δεν μας αρέσει ή δεν μας αρέσει κάτι, εμείς αντιπαθούμε ή συμπαθούμε κάποιον, εμείς επιθυμούμε κ.λπ.. Θεωρούμε δηλαδή ως δικές μας αυτές όλες τις μηχανικές αντιδράσεις που είναι απλά προγραμματισμοί του κατώτερου νου. Ταυτίζουμε δηλαδή τον εαυτό μας με ένα μέρος από αυτό που είμαστε, και μάλιστα με αυτό το οποίο είναι δημιούργημα μηχανικών και αυτόματων αλληλεπιδράσεων του νου με τα εξωτερικά αντικείμενα και καταστάσεις.

Στο κατώτερο ρατζασοταμασικό εγώ μας αρέσει (συμπαθεί, έλκεται, 'αγαπά') αυτό/α που του φαίνεται ευχάριστο και είναι ευνοϊκό για την ευχαρίστησή του, την απόλαυση του, την ευτυχία, την άνεση, την εικόνα του, κλπ. (όλα αυτά σχετίζονται με τις αισθήσεις, το σώμα, τη ζωτική ενέργεια, την σεξουαλική ενέργεια, τα πράγματα, τα πρόσωπα, τις καταστάσεις, την κατάσταση του σώματος) και δεν του αρέσει (αντιπαθεί, αποστρέφεται, μισεί) αυτό/α που είναι ενάντια ή εμπόδια στα παραπάνω..

Αυτά τα συγκινησιακού τύπου ζεύγη της αρέσκειας, απαρέσκειας, συμπάθειας, έλξης κ.λπ. εκφράζονται στον νου με τις σκέψεις: "Μου αρέσει αυτό/ός/ή", ή " Δεν μου αρέσει αυτό/ός/ή", "Θα το ήθελα πολύ αυτό/όν/ή", "Μου την σπάει αυτό/ός/ή", "Μου την δίνει αυτό/ός/ή", "Τον/ην συμπαθώ/αντιπαθώ αυτό/όν/ήν" κ.λπ..  Αυτή η μετάφραση της συγκίνησης σε σκέψεις γίνεται από το mental vital* (Μένταλ Βίταλ), που είναι μια από τις τέσσερις απόψεις του Vital Being (Βίταλ Μπίνγκ, η συγκινησιακή μας φύση, το θυμικό και το επιθυμητικό) σύμφωνα με τον Σρι Αουρομπίντο.

Έτσι αυτό που στο επίπεδο της συγκίνησης εκφράζεται σαν μια έλξη, αποστροφή, αρέσκεια, συμπάθεια, αντιπάθεια, κ.λπ., και γενικά μια ευχάριστη ενεργειακή και συγκινησιακή αίσθηση, στο επίπεδο του μηχανικού αυτόματου νου εκφράζεται με τις αυτόματες σκέψεις "Μου αρέσει", "Τον/ην συμπαθώ", "Είναι γλυκός/ιά",  κ.λπ.

Το εγώ μας προσπαθεί να αποφύγει ό,τι δεν του αρέσει, ότι αντιπαθεί και από την άλλη να αποκτήσει αυτό που του αρέσει. Το εγώ μας σκέφτεται ότι θα είναι ευτυχισμένο και πλήρες εάν παίρνει αυτό που του είναι ευχάριστο και αποφεύγει αυτό που του είναι δυσάρεστο. Σε ένα επίπεδο και ως ένα σημείο το να θέλουμε το ευχάριστο και να αποφεύγουμε το δυσάρεστο έχει βάση και είναι θεμιτό, αλλά για το κατώτερο εγώ μας που είναι παράλογο και στερείται ευφυΐας και διάκρισης αυτό γίνεται τελείως μηχανικά και ασυνείδητα και για λάθος πράγματα. Επιπλέον το να θέλουμε τα ευχάριστα και να αποφεύγουμε τα δυσάρεστα συνοδεύεται με τα ζεύγη της αρέσκειας-απαρέσκειας, της αντιπάθειας, κ.λπ. τα οποία είναι εγωιστικές μηχανικές καταστάσεις που αιτίες της αυταπάτης και της δυστυχίας μας.

Το εγώ μας δεν βλέπει ότι η προσπάθεια να βρει ικανοποίηση και η ευτυχία αποφεύγοντας αυτό που δεν του αρέσει και αναζητώντας αυτό που του αρέσει είναι η ρίζα της δυστυχίας και του πόνου.

Το εγώ μας δεν μπορεί επίσης να αντιληφθεί ότι η ευτυχία και η πληρότητα δεν έχουν καμία σχέση με τις ευχάριστες αισθητηριακές εμπειρίες. Έχω εξηγήσει πιο αναλυτικά σε άλλα άρθρα ότι η ευτυχία και η πληρότητα είναι 'χαρακτηριστικά' της αληθινής μας φύσης (Ψυχή, Συνειδητότητα) και δεν έχουν τίποτα να κάνουμε με τις απολαύσεις και τα εξωτερικά αντικείμενα,. Βιώνουμε την ευτυχία και την πληρότητα όταν ο νους είναι ήρεμος σαττβικός και στέφεται μέσα στην καρδιά (όχι την συγκινησιακή αλλά το κέντρο της ύπαρξης μας) όπου κατοικεί η ψυχή μας. Αυτό συμβαίνει περιστασιακά και ασυνείδητα όταν ικανοποιείται κάποια επιθυμία μας ή αλλιώς μπορούμε να το βιώνουμε θεληματικά όταν με συστηματική ειλικρινή άσκηση εξαγνίσουμε τον νου μας και μπορούμε συνειδητά να τον στρέψουμε μέσα στην καρδιά μας.

Οι ευχάριστες εμπειρίες μπορούν να δώσουν μόνο μια στιγμιαία ενεργειακή, συγκινησιακή ικανοποίηση, αλλά πάντα συνοδεύονται από άγχος, αγωνία, ανησυχία, ανυπομονησία, φόβο, θυμό, δυσαρέσκεια, απογοήτευση και στεναχώρια. Δεν μπορούμε να αποφύγουμε όλες αυτές τις ανεπιθύμητες ψυχολογικές καταστάσεις, εφόσον αναζητούμε ευχάριστες εμπειρίες και λειτουργούμε μέσα από τον αυτόματο μηχανισμό των ζευγών των αντιθέτων, της αρέσκειας-απαρέσκεις, έλξης-αποστροφής κ.λπ..

Το ρατζασοταμασικό εγώ δεν μπορεί να μείνει σε ησυχία ούτε για ένα δευτερόλεπτο. Αναζητά παρορμητικά (σχεδόν συνεχώς) κάποια ενδιαφέρουσα, ευχάριστη, απολαυστική ή συναρπαστική αισθητηριακή εμπειρία. Το να μην εμπλακεί σε κάποια αισθητηριακή εμπειρία είναι σαν το θάνατο για το εγώ. Επειδή είναι αδύνατο, για πολλούς και διάφορους λόγους, να βιώνουμε συνεχώς απόλαυση ή ευχάριστες αισθητηριακές αντιλήψεις ή ευχάριστες καταστάσεις, το εγώ μας προσλαμβάνει την μορφή της ανικανοποίητου, δυσαρέσκειας, πλήξης, αίσθησης έλλειψης κ.λπ.. Ένα ή περισσότερα από τα παραπάνω συναισθήματα είναι σχεδόν παρόντα στον ψυχισμό μας.

Επιπλέον, το εγώ μας θυμώνει με ότι το εμποδίζει να αποκτήσει αυτό που είναι ευνοϊκό για την ευχαρίστηση, την άνεση ή την απόλαυση του, ή με ότι προκαλεί την απώλεια του αντικειμένου ή της κατάστασης που ήταν ευνοϊκή για την ευχαρίστηση, απόλαυση, άνεση του, κ.λπ.. Το εγώ φοβάται (άγχεται, αγωνιά) μήπως δεν αποκτήσει αυτό που του αρέσει και επιθυμεί  ή μην χάσει αυτό που ήδη έχει και είναι ευνοϊκό για την ευχαρίστηση, την άνεση ή την απόλαυση του κ.λπ. (το αντικείμενο μπορεί να είναι ένα πράγμα, ένα πρόσωπο, μια κατάσταση κ.λπ.).

Η έντονη και συνεχή δραστηριοποίηση μέσα από τις αισθήσεις και η εμμονή μας σε αισθητήριες εμπειρίες διατηρούν την ζωτική μας ενέργεια σε μια κατάσταση στρες και την ψυχολογία μας σε άγχος και ένταση. Το άγχος και το στρες είναι αναπόφευκτα όταν λειτουργούμε και υπερλειτουργούμε μέσα από τις αισθήσεις και αντιδρούμε σε κάθε κατάσταση αρέσκεια, απαρέσκεια, έλξη, αποστροφή, ανυπομονησία, αγωνία, εκνευρισμό, κ.λπ..

Αν τελικά δεν καταφέρουμε να αποκτήσουμε αυτό που το ρατζασοταμασικό εγώ μας θέλει ή αν χάσουμε για κάποιο λόγο το αντικείμενο της απόλαυσης, ευχαρίστησης κ.λπ. τότε το εγώ απογοητεύεται, δυσαρεστείται, στεναχωριέται, μελαγχολεί.

Δεδομένου ότι όλα τα αντικείμενα καθώς και όλες οι αισθητηριακές εμπειρίες είναι πεπερασμένες, έχουν πολλές προϋποθέσεις και περιορισμούς, έχουν αρχή και τέλος, δεν μπορούμε να βρούμε σε αυτά την πραγματική ευτυχία, την εκπλήρωση, την πληρότητα και βαθιά και διαρκή ικανοποίηση.

Περιορισμένα και πεπερασμένα πράγματα δεν μπορούν να μας δώσουν απεριόριστη, άπειρη ευτυχία και πληρότητα. Είναι αδύνατο από τη φύση τους.

Μόνο κάτι απεριόριστο, άπειρο, πάντα γεμάτο και πλήρες μπορεί να μας δώσει άπειρη και απεριόριστη ευτυχία και πληρότητα.

Αυτό είναι η θεϊκή μας φύση, (Άτμαν ή η Συνειδητότητα), που είναι πάντα παρούσα, αμετάβλητη, αθάνατη και φύσης της αιώνιας άπειρης ειρήνης, ευδαιμονίας, πληρότητας και ελευθερίας.

Για να βιώνουμε αδιαλείπτως και χωρίς προσπάθεια την ειρήνη, την ευδαιμονία και την πληρότητα της Ψυχής μας θα πρέπει με συστηματική και ειλικρινή άσκηση να εξαλείψουμε τα δύο αυτά ρεύματα της αρέσκειας και της απαρέσκειας (έλξης-αποστροφής, συμπάθειας-αντιπάθειας, 'αγάπης-μίσους) και την μητέρας τους επιθυμία και να διαλογιστούμε στο σιωπηλή παρουσία της Συνειδητότητας στο κέντρο της ύπαρξης μας.

Σχόλιο

συγκινησιακής* αντίδρασης : Η συγκινησιακή μας λειτουργία έχει δύο απόψεις την ανώτερη και την κατώτερη. Η κατώτερη σχετίζεται με  τα αρνητικά συναισθήματα και συγκινήσεις, τις κατώτερες επιθυμίες και τα πάθη (λαγνεία, ζήλια, φιλαργυρία, θυμός, μίσος, στεναχώρια, κ.λπ.) και η ανώτερη σχετίζεται με την Ψυχή μας και τα ανώτερα συναισθήματα, (της αφοσίωσης, της καλοσύνης, της συμπόνιας, της χαράς, της αγάπης, του πόθου για την ελευθερία, την αλήθεια, κ.λπ.).    

το Mental Vital* (Μένταλ Βίταλ):  Το mental vital (Mένταλ Βίταλ) είναι ένας όρος που χρησιμοποιεί ο Σρι Αουρομπίντο σε σχέση με το συγκινησιακό μας μέρος : Το mental vital (Mένταλ Βίταλ), είναι μέρος του του κατώτερου συγκινησιακού μέρους της ύπαρξης μας, το οποίο αποκαλεί ο Σρι Αουρομπίντο  Vital Being (Βίταλ Μπίνγκ).

Παρακάτω παραθέτω ένα απόσπασμα από κείμενο του Σρι Αουρομπίντο σχετικά με το συγκινησιακό μας μέρος,(Vital Being -Βίταλ Μπίνγκ).

The vital Being

 According Aurobindo the vital is the life-force acting in its own nature, impulses, emotions, desires, ambitions, etc., having as their highest centre what we may call the outer heart of emotion, while there is an inner heart where are the higher or psychic feelings and sensibilities, the intuitive yearnings and impulses of the soul.  

The vital being has four parts: 

1. The mental vital which gives a mental expression by thought, speech or otherwise to the emotions, desires, passions, sensations and other movements of the vital.
2. The emotional vital which is the seat of various feelings such as, love, joy, sorrow hatred and the rest. 
3. The central vital which is the seat of the stronger vital longings, and reactions e.g. ambition, pride, fear, love of fame, attractions repulsions, desires, passions of various kinds and the field of many vital energies.
4. The lower vital which is occupied with desires and emotions such as make the greater party of the daily life e.g. food desire, sexual desire, small likings and dislikings, vanity, quarells, anger at blame, little wishes of all kind and a numberless host of other things. 

Their respective seats are:
1. Mental vital the region from the throat to the heart.
2. Emotional vital its seat is the outer heart and the inner heart behind it it is related with the soul.
3. The central vital has as its seat the region from the heart to navel.
4. The lower vital below the navel.

We must not confuse the mind with the vital although the vital has a mind element transfused in it. Mind and vital are mixed up on the surface of the consciousness, but they are quite separate forces in themselves.

The mental vital is a sort of mediator between vital emotion, desire, impulsion, etc and the mind. It expresses the desires, emotions, feelings, passions, ambitions, possessive and active tendencies of the vital and throws them into mental .- the pure imaginations or dreams of greatness, happiness, etc. in which men indulge are one peculiar form of the mental vital. It is through the mental vital that the vital passions, emotions, impulses, desires, rise up and get into the buddhi (intellect) and either cloud it or distort it.  

You can find more about the vital-ego in the books of Sri Aurobindo and the Mother: THE INTEGRAL YOGA & LIVING WITHIN